Nhập Bồ Tát hạnh

• 1. Tiểu sử Tôn giả Tịch Thiên

  TIỂU SỬ
  TÔN GIẢ TỊCH THIÊN (SÀNTIDEVA) 
  Thích Trí Siêu (Pháp)

  Theo truyền thuyết tôn giả Sàntideva sinh ở miền Nam Ấn, vùng Sri Nagara vào khoảng thế kỷ thứ 7. Ngài là thái tử con vua Surastra. Từ những kiếp quá khứ, ngài đã cúng dường phụng thờ nhiều đức Phật và đã tích tụ nhiều căn lành đưa đến giải thoát. Nhờ phước đức ấy nên ngay từ lúc ấu thơ, ngài đã nhiều lần chiêm bao thấy Văn Thù Bồ Tát.

  Lớn lên, đến tuổi sắp được vua cha truyền ngôi, một hôm ngài nằm mộng thấy hai vị Bồ tát: Văn Thùvà Tara. Bồ tát Văn Thù ngồi trên ngai vàng, bảo ngài rằng: ”Ở đây không có chỗ cho hai người”. Bồ tát Tara tưới nước nóng trên đầu ngài và nói rằng: ”Vương quyền chính là nước sôi bỏng của địa ngục. Ta đang tấn phong cho ngươi về nước nầy đây.”

  Tỉnh dậy, ngài hiểu rằng đó là sự khuyến cáo của hai vị Bồ tát, nên đêm hôm trước khi ngài lên ngôi, ngài rời bỏ cung thành trốn vào rừng sâu. Sau 21 ngày lang thang trong rừng, vừa khát vừa đói, ngài gặp được một con suối, sắp sửa định uống thì có một thiếu nữ xuất hiệnbảo ngài đừng uống vì đó là nước độc, sau đó thiếu nữ dâng cho ngài một thứ nước thơmngọt như cam lồ. Giải khát xong, ngài hỏi thiếu nữ: ” Cô ở đâu đến?” . Thiếu nữ trả lời: ”Ở giữa khu rừng mênh mông này là nơi thầy tôi ở, ngài rất đạo đức, từ bi và đã thành tựuphép tam muội củaVăn Thù Kim Cang Sư Lợi (Sri Manjuvajra). Tôi từ đó đến đây”. 

  Vừa nghe như thế, tôn giả Sàntideva mừng rỡ như kẻ nghèo bắt được vàng, yêu cầu thiếu nữ dẫn ngài đến gặp vị thầy kia. Đến nơi ngài thấy đó là một vị hành giả (Yogi) sống trong một chòi lá, ngài liền đảnh lễ, xưng tán cúng dường và cầu xin được truyền phép tam muộicủa Văn Thù Bồ Tát. Sau 12 năm ở đó tu tập, ngài chứng được phép tam muội trên, thấy được vị thầy kia chính là Văn Thù và thiếu nữ kia chính là Tara. Kể từ đó ngài luôn luôn được thấy Văn Thù Bồ Tát. 
  Sau đó ngài đi về phương Đông, xin vào làm việc trong triều của vua Pancamasimha. Nhờ tài giỏi và thông minh nên ngài được vua trọng vọng cho làm Thừa Tướng. Để tỏ lòng thànhkính nhớ ơn vị thần linh chủ hộ của mình, tức Văn Thù Bồ Tát, ngài luôn đeo trên mình một thanh kiếm gỗ. Ngài giúp vua trị vì đúng theo Phật pháp và truyền dạy nhiều kỹ nghệ mới lạ. Điều đó khiến các vị đại thần khác ganh tức, tìm cách gièm pha và hãm hại ngài. Họ bảo vua rằng: ”Thừa tướng là một người gian xảo, luôn đeo trên mình một thanh kiếm mà không bao giờ rút ra cho ai xem cả. Chúng tôi biết thanh kiếm ấy làm bằng gỗ. Gặp lúc nguy biến làm sao Thừa tướng có thể cứu nguy cho Bệ hạ được? Xin Bệ hạ hãy khám nghiệm lại”. Vua tin lời cho triệu Thừa tướng vào bắt phải rút kiếm ra khỏi vỏ cho vua xem. Thừa tướng nói: ” Kiếm của tôi, Bệ hạ không thể nhìn được, nếu không Bệ hạ sẽ hối hận”. Nghe vậy, vua càng nghi ngờ nhất quyết đòi xem. 

  Cuối cùng, Thừa tướng nói với vua: ”Nếu Bệ hạ nhất quyết muốn xem thì hãy theo tôi đến chỗ vắng, lấy tay che mắt phải lại, chỉ nhìn bằng mắt trái thôi”. Vua chấp thuận và Thừa tướng rút kiếm ra, hào quang lóe lên quá mạnh khiến con mắt trái của vua rơi xuống đất. Vua liền ăn năn hối hận, biết ngài là một người đắc đạo, một Đại thành tựu giả nên cầu xinsám hối. Biết vua đã ăn năn, Thừa tướng nhặt mắt trái của vua bỏ vào tròng lại khiến vua khỏi mù. 
  Sau đó tôn giả bỏ chức Thừa tướng, tìm đến tu viện Nalanda, xuất gia thọ giới, được đặt tên là Sàntideva. Sau khi nghe hết ba tạng kinh điển, tôn giả thầm biên soạn 3 bộ luận: Siksàsamuccaya, Sùtrasamuccaya và Bodhicaryàvatàra. 

  Ngài tu mật hạnh, học trực tiếp với Văn Thù Bồ tát trong thiền định. Tất cả thời ăn, ngủ, đi, đứng, ngài đều thiền quán về Thanh Quang. Tuy vậy, chúng tăng bên ngoài thấy ngài chỉ ăn với ngủ, không chịu văn, tư, tu gì cả. Thấy thế một số Thượng toạ học giả họp nhau lại định tống khứ ngài ra khỏi tu viện. Có người cho ý kiến: Nếu chúng ta họp lại, bắt mỗi người phải tuần tự trùng tuyên lại Kinh Luận ; ban đầu ngài từ chối, nói rằng không biết gì. Chúng tăng muốn làm nhục ngài nên làm bộ nài nỉ, cuối cùng ngài nói: ”Nếu vậy, phải làm cho tôi một toà sư tử tôi mới trùng tuyên”. Nghe vậy có vài người đâm ra nghi ngờ, nhưng đa sốchấp thuận vì tin rằng ngài không thể trùng tuyên Kinh Luận gì được. 

  Sau khi lên ngồi toà sư tử, ngài hỏi: ”Các vị muốn tôi tụng lại Kinh Luận đã có từ trước hay những sáng tác mới sau này?”. Vì muốn chế giễu ngài nên đại chúng nói: ”Những sáng tácmới sau này”. Thế là ngài bắt đầu tụng lên Bồ Tát Hạnh (Bodhisattava-caryavatara). Khi tụng đến câu: Khi Có và Không không còn khởi lên trong tâm…... thì ngài bay lên hư khôngrồi từ từ biến mất, nhưng tiếng của ngài còn vọng lại cho đến câu kệ cuối cùng của Bồ Tát Hạnh. Không thấy ngài nữa, Tăng chúng hối hận trở về phòng ngài tìm kiếm, thấy trên bàn để lại ba quyển: Sutràsamuccaya (Tập kinh luận), Siksàsamuccaya (Tập Bồ Tát học luận) và Bodhicaryàvatàra (Nhập Bồ đề hành luận).

• 2. CHƯƠNG MỘT : LỢI ÍCH CỦA TÂM BỒ ĐỀ

  CHƯƠNG MỘT 
  LỢI ÍCH CỦA TÂM BỒ ĐỀ

  Đối tượng và mục đích

  1. Con trân trọng cúi đầu 
  Đảnh lễ các đức Phật (1) 
  Cùng các vị Thừa Kế (2) 
  Và những bậc đáng kính; 
  Con nương lời Phật dạy 
  Xin nêu lên ngắn gọn 
  Lối vào hạnh Bồ Tát 

  2. Luận này nghĩa chẳng mới 
  Vần điệu cũng không hay 
  Chẳng dám vì lợi tha 
  Viết ra chỉ nhắc nhở 
  Và thấm nhuần tâm mình. 

  3. Nhờ sự nhắc nhở này 
  Mà tín tâm tăng trưởng 
  Ai cùng một tin tưởng 
  Cũng được lợi ích nhiều.

  Lợi ích của tâm bồ đề

  4. Hạnh phúc thay gặp duyên 
  Sinh ra thân con người 
  Nay không nhân cơ hội 
  Để tu hành giải thoát 
  Sau này tìm đâu ra. 

  5. Như đêm mây dày dặc 
  Được lằn chớp chiếu soi 
  Nhờ thần lực chư Phật 
  Tâm lành thoảng khởi lên. 

  6. Đức hạnh rất yếu mềm 
  Trước sức mạnh điều ác 
  Chỉ có tâm Bồ đề 
  Mới cưỡng lại, đứng vững. 

  7. Trải bao kiếp tư duy 
  Phật thấy tâm Bồ đề 
  Có công đức vô lượng 
  Cứu vô số chúng sinh 
  Thoát ra ngoài biển khổ. 

  8. Muốn thoát khổ của đời 
  Trừ tai ương muôn loài 
  Muốn hưởng chân hạnh phúc 
  Chớ rời tâm Bồ đề 

  9. Người người trong sanh tử 
  Phát khởi tâm Bồ đề 
  Được gọi là con Phật 
  Xứng đáng được tôn kính 

  10. Nước phép tâm Bồ đề 
  Gội sạch thân ô trược 
  Thành thân Phật vô giá 
  Hãy giữ Bồ đề tâm 

  11. Đấng Đạo sư thấy rõ 
  Tâm Bồ đề qúi báu 
  Muốn vượt thoát ba cõi 
  Phải giữ vững tâm này.

  12. Làm lành như cây chuối 
  Quả hết rồi héo khô 
  Tâm Bồ đề to lớn 
  Như đại thụ xum xuê 
  Luôn sinh quả tươi tốt.

  13. Người đời phạm tội nặng 
   Nhờ thế lực che chở 
   Biết sự nghiệp đã tạo 
   Sao chẳng tìm chỗ nương? 

  14. Đức Di Lặc đã giảng 
  cho Thiện tài biết rằng 
  Tâm Bồ đề kỳ diệu 
  Như lửa thời hoại kiếp 
  Đốt tan bao tội nặng 
  Chỉ trong một sát na. 

  Hai loại tâm Bồ đề

  15. Tâm Bồ đề bao gồm 
  Hai nguyện để tu tập: 
  Trước là nguyện phát tâm 
  Sau thực hiện tâm ấy. 

  16. Ai cũng đều biết rằng 
  “Muốn đi“ khác với “đi“ 
  Người trí nên biết rõ 
  Sự khác biệt như vậy. 

  17. Nguyện phát tâm Bồ đề 
  Tuy sinh kết quả lớn 
  Song không thể sánh bằng 
  Nguyện thực hiện tâm này. 

  Ca ngợi tâm Bồ đề 

  18-19. Những ai đã quyết tâm 
  Cứu độ mọi chúng sinh 
  Phải luôn luôn tinh tấn 
  Thực hiện tâm Bồ đề; 
  Từ lúc ấy trở đi 
  Ngay cả khi ngủ nghỉ 
  Phước đức vẫn liên tục 
  Tăng lớn như hư không 

  20. Để người tin Tiểu thừa 
  Không ngừng bước tiến lên 
  Trong Kinh Vấn Diệu Lý 
  Đấng Như Lai đã dạy 
  Công đức tâm Bồ đề 
  Thật rộng lớn vô biên. 

  21-22. Chỉ nghĩ cách chữa lành 
  Đầu mọi người khỏi nhức 
  Là phát tâm chân thành 
  Đem lại bao phước đức. 

  Phước đức càng thâm sâu 
  Khi cứu giúp chúng sinh 
  Thoát ưu phiền thống khổ 
  Đạt được cõi an lành. 

  23. Có cha nào, mẹ nào 
  Đã phát tâm như vậy? 
  Tiên, chư Thiên, Phạm Thiên 
  Đã có chưa tâm ấy? 

  24. Xưa nay dù trong mơ 
  Chưa ai nguyện như thế 
  Dù vì lợi cho mình 
  Nói chi đến phát nguyện 
  Cứu độ cho người khác.

  25. Làm sao có thể tìm 
  Được một vị Bồ Tát 
  Như viên ngọc hi hữu 
  Giữa chúng sinh ích kỷ 
  Chẳng biết làm điều lành 
  Vì lợi ích chúng sinh!

  26. Tâm Bồ đề trân quý 
  Là mầm mống an vui 
  Là linh dược diệt khổ 
  Tạo phước đức vô lường. 

  27. Ý nghĩ làm lợi người 
  Đã hơn phước cúng Phật 
  Huống chi luôn nỗ lực 
  Làm lợi lạc muôn loài. 

  28. Có biết bao chúng sinh 
  Tuy cầu mong an vui 
  Song hủy diệt nguồn cội 
  Sản sinh ra hạnh phúc 
  Như tận diệt kẻ thù. 

  29. Chúng sinh thiếu niềm vui 
  Lại chịu nhiều đau khổ 
  Tâm nguyện Bồ đề này 
  Đem vui và diệt khổ. 

  30. Tâm Bồ đề có thể 
  Trừ diệt sự ngu si 
  Có bạn lành nào sánh 
  Còn phước nào lớn hơn? 

  31. Bồ tát luôn bố thí 
  Dầu không ai cậy nhờ 
  Với tâm hạnh như vậy 
  Đáng ca ngợi xiết bao! 

  32. Kẻ bố thí thức ăn 
  Giúp chúng sinh đỡ đói 
  Dù họ no nửa ngày 
  Đã là người đáng trọng 

  33. Bồ tát thường ban cho 
  Niềm vui của chánh giác 
  Làm thỏa mãn tất cả 
  Nguyện vọng mọi hữu tình . 

  34. Đức Phật đã dạy rằng 
  Bồ tát cứu muôn loài 
  Nên đáng được tôn quý 
  Ai phỉ báng Bồ tát 
  Sẽ sa đại địa ngục 

  35. Ngược lại, ai tín thành 
  Cung kính chư Bồ tát 
  Sẽ hưởng phước đức lớn 
  Bồ Tát dù gian nan 
  Việc ác vẫn không làm 
  Càng hăng làm việc thiện. 

  36. Tôi kính xin đảnh lễ 
  Người phát tâm Bồ đề 
  Đem vui cho chúng sinh 
  Cho cả kẻ hại mình; 
  Tôi cúi đầu kính lạy 
  Và xin được quy y 
  Nơi chư vị Bồ tát 
  Cội nguồn chân hạnh phúc.

• 3. CHƯƠNG HAI: SÁM HỐI TỘI NGHIỆP

  CHƯƠNG HAI 
  SÁM HỐI TỘI NGHIỆP

  Nghi lễ Bồ Tát

  Ca ngợi

  1. Để con nắm giữ được 
  Tâm nguyện quí giá này 
  Con cúng dường chư Phật 
  Và Pháp Bảo thiêng liêng 
  Con cúng dường Bồ tát 
  Đầy phẩm tính tốt lành. 

  Cúng dường

  2. Cúng dường hoa quả tươi 
  Thức ăn ngon quý nhất 
  Nước uống thật tinh khiết 
  Vật quý báu trên đời. 

  3. Cúng dường núi châu báu 
  Rừng thanh tịnh ngát hương 
  Hoa cõi trời diễm tuyệt 
  Trái quý buông trĩu cành. 

  4. Cúng dường những hương thơm 
  Ngào ngạt cõi trời đất 
  Cúng dường trang sức quý 
  Cúng dường cây như ý 
  Thành tựu mọi ước mơ 
  Cúng dường mọi ngũ cốc 
  Tự sinh không người trồng. 

  5. Cúng dường ao sen đẹp 
  Thiên nga hót êm dịu 
  Và mọi vật vô chủ 
  Đầy dẫy khắp bầu trời. 

  6. Con giữ chúng trong tâm 
  Dâng lên đấng Thế Tôn 
  Và chư vị Bồ tát 
  Thỉnh cầu đức Thế Tôn 
  Từ bi nghĩ đến con 
  Mà nhận vật cúng dường. 

  7. Con vô phước bần cùng 
  Không một chút tài sản 
  Kính xin đức Phật thương 
  Nhận lễ vật tâm con. 

  8. Con nguyện đem thân tâm 
  Để làm kẻ nô bộc 
  Phụng sự Phật, Bồ tát 
  Mong quí ngài xót thương 
  Thâu nhận lễ vật này. 

  9. Được các ngài thâu nhận 
  Thân tâm con siêu thoát 
  Con nguyện sống lợi tha 
  Diệt trừ các ác nghiệp. 

  10-11. Đây nhà tắm tráng lệ 
  Nền thủy tinh long lanh 
  Cột trụ khảm trân châu 
  Lọng dù bằng ngà ngọc 

  Trần thiết lộc bình quý 
  Đầy nước thơm thích ý 
  Ngân vang muôn diệu âm 
  Thỉnh Phật, Bồ tát tắm 

  12. Đây khăn tắm sạch thơm 
  Lau khô thân các ngài 
  Đây y phục cõi trời 
  Với màu sắc mỹ lệ 
  Lan tỏa hương dịu thơm. 

  13. Đây y phục mềm mại 
  Và trăm trang sức quý 
  Dâng lên Đức Phổ Hiền, 
  Văn Thù, Quán Thế Âm. 

  14. Hương liệu thơm vũ trụ 
  Xin thoa ngọc thể Ngài 
  Tỏa hào quang thanh tịnh 
  Óng ánh sắc vàng ròng. 

  15. Xin cúng dường chư Phật 
  Các tràng hoa đẹp đẽ 
  Kết từ hoa tươi thơm 
  Như hoa sen, hoa lài 
  Hay hoa mạn đà la. 

  16. Con xin dâng chư Phật 
  Vầng mây hương ngây ngất 
  Dâng thực phẩm cõi trời 
  Thức ăn uống đẹp ngon. 

  17. Con dâng đèn hoa ngọc 
  Chân chạm đá sen vàng 
  Nền nhà dịu mát hương 
  Rải đầy hoa đẹp ý. 

  18. Xin cúng dường chư Phật 
  Những lâu đài tráng lệ 
  Rèm buông ngọc lung linh 
  Du dương ngân tiếng hát. 

  19. Xin dâng hiến chư Phật 
  Lọng che bằng châu ngọc 
  Cán đúc toàn vàng ròng 
  Viền thêu hoa mỹ lệ. 

  20. Cúng phẩm nhiều như mây 
  Nhạc du dương hoà tấu 
  Khổ đau được dịu xoa 
  Mong sao chúng mãi còn. 

  21. Mưa hoa, mưa ngọc ngà 
  Mong luôn luôn buông rơi 
  Trên thân Phật, tháp Phật 
  Trên giáo pháp diệu kỳ. 

  22. Như Ngài Diệu Cát Tường (10) 
  Xưa kia cúng dường Phật 
  Nay con xin cúng dường 
  Phật, Bồ tát như vậy. 

  23. Dùng âm vang hải triều 
  Tán dương công đức Phật 
  Nguyện tiếng tán dương này 
  Luôn vang đến các Ngài. 

  24. Nguyện hoá thân như bụi 
  Lễ lạy Phật ba đời 
  Lễ lạy Pháp và Tăng 
  Cùng khắp cả pháp giới. 

  25. Con lễ lạy tháp Phật 
  Các nơi Bồ tát ở (3) 
  Lễ bậc trì giới nhất 
  Kính lễ hàng thánh tăng. 

  Quy y 

  26. Từ nay cho đến khi 
  Đạt Vô thượng Bồ đề 
  Con nguyện quy y Phật, 
  Pháp và chư Bồ Tát.

  Sám hối 

  27. Trước chư Phật, Bồ Tát 
  Ở cùng khắp mười phương 
  Con xin chấp hai tay 
  Thành khẩn nguyện như vầy: 

  28-29. Từ vô thỉ đến nay 
  Trôi lăn trong sinh tử 
  Với tội ác không lường 
  Do tự mình gây ra 
  Hay xúi giục người làm 
  Vì vô minh che lấp 
  Nay con biết lỗi lầm 
  Thành tâm xin sám hối. 

  30-31. Lỗi lầm con đã phạm 
  Qua nghiệp thân, khẩu, ý 
  Đã gây bao tổn hại 
  Cho Tam bảo (4), mẹ cha 
  Cũng như cho Thầy Tổ 
  Và cho bao kẻ khác 
  Nay trước đức Thế Tôn 
  Con thành tâm sám hối 
  Mọi tội lỗi gây ra. 

  32. Nếu sám hối chưa trọn 
  Con lỡ chết thì sao? 
  Vậy xin Ngài mau cứu 
  Trước khi thần chết đến. 

  33. Thần chết thật lừa lọc 
  Nó không biết đợi chờ 
  Tội rửa sạch hay chưa 
  Dù đang bệnh hay khỏe 
  Con không thể nào tin 
  Vào mạng sống mong manh 
  Lập loè như lửa đóm. 

  34. Con đã không ý thức 
  Chết là bỏ tất cả 
  Nên con đã quanh quẩn 
  Với bè bạn, kẻ thù 
  Vì vậy tự gây ra 
  Biết bao điều xấu ác.

  35. Đời người như mộng ảo 
  Điều gì đã trải nghiệm 
  Cũng chỉ là ký ức 
  Tất cả đều trôi qua 
  Không bao giờ trở lại. 

  36. Kẻ thù thành hư vô 
  Người thân như mây khói 
  Thân tôi rồi phải chết 
  Tất cả trở về không. 

  37. Trong đời ngắn ngủi này 
  Kẻ thân, thù đã chết 
  Duy nghiệp ác đã gây 
  Còn ở lại với tôi. 

  38. Tôi đã không ý thức 
  Rồi cũng chết như họ 
  Nên cứ tham sân si 
  Tạo ra bao lầm lỗi. 

  39. Mạng sống giảm từng ngày 
  Chẳng bao giờ ngừng nghỉ 
  Không thể nào kéo dài 
  Làm sao thoát khỏi chết? 

  40. Đến lúc sắp lâm chung 
  Dù thân thuộc vây quanh 
  Thống khổ lúc hấp hối 
  Tôi gánh chịu riêng mình. 

  41. Khi Diêm Vương đến bắt 
  Thân thuộc có ích gì? 
  Chỉ phước đức mới cứu 
  Tôi lại chưa tu tập! 

  42. Do buông lung không biết 
  Hậu quả xấu mai sau 
  Bám víu đời phù phiếm 
  Tôi tạo bao nghiệp xấu. 

  43. Như kẻ ra pháp trường 
  Kinh hãi, miệng khô đắng 
  Mắt trợn trắng, thất thần 
  Hình sắc cũng đổi khác. 

  44. Huống chi khi thấy bóng 
  Ma vương đến bắt ta 
  Kinh hoàng sao kể xiết 
  Khổ đau dâng tột cùng. 

  45. Ai cứu tôi ra khỏi 
  Cơn sợ hãi lớn này 
  Tôi tròn xoay đôi mắt 
  Nhìn bốn phương van cầu. 

  46. Bốn phương không thấy ai 
  Sợ hãi lại càng tăng 
  Không nơi nào che chở 
  Tôi phải làm sao đây? 

  47. Con xin quy y Phật 
  Ngài là đấng Từ Bi 
  Bảo vệ, đem lợi ích 
  Cho tất cả muôn loài 
  Có năng lực giải cứu 
  Tiêu trừ bao sợ hãi. 

  48. Con xin quy y Pháp 
  Mà chư Phật chứng ngộ 
  Có thể đưa muôn loài 
  Sang đến bờ giải thoát 
  Và con xin quy y 
  Nơi chư vị Bồ Tát. 

  49. Trong cơn sợ bấn loạn 
  Con xin dâng thân mạng 
  Lên Bồ tát Phổ Hiền 
  Và Bồ tát Văn Thù.

  50. Với tiếng kêu khẩn thiết 
  Con cầu Đức Quan Âm 
  Mở đại từ bi tâm 
  Cứu con, kẻ mê lầm. 

  51. Con cầu cứu các Ngài 
  Hư Không Tạng Bồ Tát 
  Địa Tạng Vương Bồ Tát 
  Chư Bồ Tát đại bi. 

  52. Con cũng xin nương tựa 
  Kim Cương Trí Bồ Tát 
  Ngài mà các sứ giả 
  Của Diêm vương khiếp vía . 

  53. Xưa trái lời Phật dạy 
  Nay gặp nạn hãi hùng 
  Con xin quy y Phật 
  Mau cứu độ cho con. 

  54-56. Với bệnh nhẹ tầm thường 
  Đã tuân lời thầy thuốc 
  Huống chi trăm thứ bệnh 
  Sinh từ tham sân si! 

  Một trong trăm bệnh này 
  Đã đủ làm tiêu hủy 
  Mọi loài Nam Diêm phù 
  Nay chạy khắp mọi nơi 
  Tìm không ra thuốc chữa. 

  Phật là đại y vương 
  Dạy giáo lý thoát bệnh 
  Những ai không làm theo 
  Thực ngu si đáng trách. 

  57. Bên hố sâu vài trượng 
  Tôi đi phải đề phòng 
  Cạnh địa ngục sâu thẳm 
  Sao đời đời nhởn nhơ? 

  58. Bởi nghĩ rằng chưa chết 
  Sống nhởn nhơ phóng dật 
  Quả thật là dại khờ 
  Nhưng rồi sớm hay muộn 
  Cái chết phải đến thôi. 

  59. Tôi không thể có được 
  Cái cảm giác dễ chịu 
  Rằng trong ngày hôm nay 
  Thần chết sẽ không đến 
  Chắc chắn nó xuất hiện 
  Làm sao yên hưởng nhàn?

  59. Ai giúp bớt lo sợ 
  Ai chỉ tôi lối thoát 
  Làm sao thoát hãi kinh 
  Của sự chết phải đến 
  Sao có thể nhởn nhơ? 

  60. Khoái lạc đã trải qua 
  Chỉ còn là hoài niệm 
  Bám víu mà làm chi 
  Để trái lời Phật dạy? 

  61. Chết là lìa bỏ hết 
  Người thân và bạn bè 
  Đi vào cõi vô định 
  Bạn hay thù ích chi? 

  62. Tôi nên hằng ngày đêm 
  Tỉnh thức với tư duy 
  Rằng gieo ác, gặt ác 
  Làm sao tránh khỏi đây 
  Sự gieo xấu ác này 

  63-64. Vì ngu đần, vô minh 
  Phạm giới do Phật chế 
  Gây biết bao tội lỗi 
  Lòng run sợ ác báo. 

  Nay trước đấng Giác ngộ 
  Con chấp tay đãnh lễ 
  Chư Phật và Bồ tát 
  Xin thành tâm sám hối. 

  65. Mong quí Ngài tha thứ 
  Hành động ác từ xưa 
  Và con xin thệ nguyện 
  Vĩnh viễn không tái phạm.

• 4. CHƯƠNG BA: PHÁT TÂM BỒ ĐỀ

  CHƯƠNG BA 
  PHÁT TÂM BỒ ĐỀ 

  Vui theo hạnh lành

  1. Tôi xin vui sướng theo 
  Công đức và hạnh lành 
  Mà chúng sinh thực hiện 
  Tôi cầu họ an vui. 

  2. Tôi vui mừng ca ngợi 
  Chúng sinh thoát khổ ải 
  Và thoát vòng luân hồi 
  Thành Bồ tát, thành Phật. 

  3. Tôi xin vui sướng theo 
  Tâm nguyện như biển cả 
  Của chư Phật, Bồ tát 
  Giúp mọi loài đang sống 
  Được hạnh phúc an vui.

  Thỉnh cầu chánh Pháp

  4. Tôi chấp tay thỉnh cầu 
  Chư Phật khắp mười phương 
  Đốt lên đuốc chánh pháp 
  Soi sáng kẻ lầm đường 
  Đang rơi vào thống khổ. 

  Thỉnh cầu bậc Chiến Thắng 
   ở lại thế gian

  5. Tôi chắp tay thỉnh cầu 
  Xin các bậc Chiến Thắng 
  Đang muốn nhập Niết Bàn 
  Hãy ở lại thế gian 
  Suốt hằng hà sa kiếp 
  Để cứu độ chúng sinh 
  Thoát khỏi vòng tăm tối.

  Hồi hướng công đức

  6. Với công đức làm lành 
  Tôi tích tụ từ lâu 
  Nay xin nguyện hồi hướng 
  Cứu khổ mọi sinh linh. 

  7. Với chúng sinh đau bệnh 
  Nguyện hoá làm thuốc hay 
  Vừa làm thầy thuốc giỏi 
  Vừa làm kẻ điều dưỡng.

  8. Thời tai ương đói khát 
  Nguyện làm thức uống ăn 
  Nguyện như mưa cam lồ 
  Dập tắt lửa đói khát. 

  9. Đối với kẻ bần hàn 
  Nguyện thành kho vô tận 
  Nguyện thành nhu yếu phẩm 
  Đáp ứng mọi nhu cầu. 

  Tự hiến thân mình

  10. Vì an vui chúng sinh 
  Nguyện hiến dâng tất cả 
  Tài sản cùng thân mạng 
  Làm thiện suốt ba đời.

  11. Buông hết tất thoát khổ 
  Tâm tất được thanh tịnh 
  Trước sau phải bỏ hết 
  Sao bằng bố thí ngay. 

  12-13. Tôi nguyện đem thân này 
  Bố thí cho chúng sinh 
  Họ tha hồ mắng chửi 
  Đánh đập hay giết hại.

  Hoặc đem ra mua vui 
  Tâm tôi vẫn lặng yên 
  Vì thân này đã xả 
  Nên không hề nuối tiếc.

  14. Khi họ hành hạ tôi 
  Dù lòng họ sướng vui 
  Tôi cũng xin khấn nguyện 
  Họ không bị ác báo .

  15-16. Việc gì lợi chúng sinh 
  Tôi khiến thân này làm 
  Nguyện ai gặp gỡ tôi 
  Đều có nhiều lợi lộc.

  Nguyện ai giận, ghét tôi 
  Hay vu khống, não hại 
  Đều nhân đấy phát tâm 
  Hướng về đường Giác Ngộ.

  17-18. Tôi xin nguyện bảo hộ 
  Cho những người cô đơn; 
  Khách bộ hành cần giúp 
  Tôi làm kẻ chỉ đường; 
  Nguyện làm cầu, làm thuyền 
  Cho kẻ muốn sang sông .

  Tôi nguyện làm hòn đảo 
  Cho người mong cập bến; 
  Cho ai cần ánh sáng 
  Tôi nguyện hóa đuốc đèn; 
  Tôi nguyện thành nhà cửa 
  Cho người cần nghỉ ngơi; 
  Tôi nguyện làm tôi tớ 
  Cho kẻ cần người sai. 

  19. Nguyện hoá làm bò quý 
  Thành bình ngọc như ý 
  Thành thuốc tiên, bùa linh 
  Nguyện thành cây như ý 
  Thỏa nguyện ước chúng sinh.

  20. Nguyện hóa thành nhu yếu 
  Căn bản cho sự sống 
  Của vô số hữu tình 
  Như đất, nước, lửa, khí.

  21. Nguyện làm nhân duy trì 
  Sinh mạng của mọi loài 
  Đến lúc không còn ai 
  Chưa chứng quả Niết Bàn.

  Phát tâm Bồ đề

  22-23. Như chư Phật quá khứ 
  Khi phát tâm Bồ đề 
  Đều lần lượt tu học 
  Giới hạnh của Bồ tát.

  Nay vì lợi chúng sinh 
  Tôi phát tâm Bồ đề 
  Siêng tu học giới hạnh 
  Mà Bồ tát hành trì. 

  Phần thưởng của sự phát tâm

  24. Sau khi các bậc trí 
  Đã phát tâm Bồ đề 
  Rồi cố sức tăng trưởng 
  Nên ca ngợi như sau: 

  25. Thật phúc thay cho tôi 
  Nay được mang thân người 
  Sinh vào gia đình Phật 
  Được làm con của Phật .

  26. Vậy từ nay trở đi 
  Phải cư xử, hành động 
  Đúng truyền thống nhà Phật 
  Quyết không làm ô danh 
  Giòng giống thanh tịnh này. 

  27. Như người mù may mắn 
  Nhặt được viên trân châu 
  Tôi phát tâm Bồ đề 
  Cũng may mắn như vậy.

  28-32. Tâm Bồ đề cam lộ 
  Mang lại sự bất tử 
  Là kho tàng vô tận 
  Trừ khử cảnh nghèo cùng.

  Là linh dược tuyệt vời 
  Chữa mọi bệnh chúng sinh 
  Là bóng mát nghỉ ngơi 
  Cho lữ khách mệt mỏi.

  Là cầu đưa chúng sinh 
  Vượt khỏi đường nguy hiểm 
  Là vầng trăng dịu soi 
  Xoa tan bao nóng bức.

  Là mặt trời chói lọi 
  Xua đuổi bóng vô minh 
  Tâm Bồ đề này đây 
  Ví như chất đề hồ 
  Rút từ sữa Diệu Pháp.

  Với người khách phiêu bạt 
  Là lữ quán nghỉ ngơi 
  Với người tìm an vui 
  Là cội nguồn hạnh phúc.

  33. Nguyện chư Phật chứng giám 
  Tôi mời khách thập phương 
  Đến đây để tận hưởng 
  Niềm vui được thành Phật 
  Mong chư Thiên, mọi người 
  Tất cả đều hân hoan .

• 5. CHƯƠNG BỐN: THỰC HÀNH TÂM BỒ ĐỀ

  CHƯƠNG BỐN 
  THỰC HÀNH TÂM BỒ ĐỀ

  Trách nhiệm của Bồ tát

  1. Đã phát tâm Bồ đề 
  Con Phật phải tinh tấn 
  Tu tập không biếng nhác 
  Không lìa hạnh Bồ tát. 

  2. Với công việc ngẫu hứng 
  Ta có thể nghĩ lại 
  Rằng nên làm hay không 
  Mặc dù ta đã hứa 

  3. Nhưng không thể buông bỏ 
  Điều Phật và Bồ tát 
  Đã quán chiếu chiêm nghiệm 
  Mà tôi đã thọ hành.

  4. Tôi đã thề làm lợi 
  Cho tất cả chúng sinh 
  Mà không làm như hứa 
  Như vậy tôi lừa dối 
  Phận tôi sẽ ra sao? 

  5. Kinh đã dạy rõ rằng 
  Ai định cho kẻ khác 
  Một vật dù nhỏ nhoi 
  Song rồi lại không cho 
  Sẽ đọa làm quỷ đói. 

  6. Tôi đã mời chúng sinh 
  Dự tiệc đại an lạc 
  Rồi tôi lại dối gạt 
  Đời tôi sẽ điêu linh! 

  7. Người bỏ tâm Bồ đề 
  Mà được quả giải thoát 
  Là điều khó nghĩ bàn 
  Chỉ chư Phật biết rõ.

  8. Trong giới hạnh Bồ tát 
  Ai bỏ tâm Bồ đề 
  Làm chúng sinh bất lợi 
  Sẽ gặt quả báo ác. 

  9. Ai trong một sát-na 
  Cản trở người làm thiện 
  Khiến hữu tình bị hại 
  Sẽ gặp quả báo ác 
  Thật vô cùng khủng khiếp. 

  10. Phá an lạc một người 
  Ta phải bị khốn khổ 
  Huống chi phá an lạc 
  Của vô số hữu tình 
  Ác báo không cùng tận.

  11. Người phát tâm Bồ đề 
  Nhưng hành động ngược lại 
  Sẽ trôi trong luân hồi 
  Khó trở thành Bồ tát.

  12. Phải cung kính thực hành 
  Những gì đã thệ nguyện 
  Nếu tôi không tinh tấn 
  Sẽ đọa chốn thấp hèn.

  Giá trị của cuộc sống

  13. Vô số Phật ra đời 
  Mang lợi đến chúng sinh 
  Nhưng tôi vì tội xưa 
  Nên không được ân phước. 

  14. Nếu tái phạm nghiệp cũ 
  Chắc chắn không thoát khỏi 
  Số phận thật hẩm hiu 
  Bệnh đau và tật nguyền 
  Lăn lóc trong nẻo ác.

  15. Làm sao có cơ hội 
  Được gặp Phật xuất thế 
  Được duyên tu hành tốt 
  Thấm nhuần được Phật pháp 
  Và thuận duyên tu hành? 

  16. Mặc dù được khỏe mạnh 
  Đủ ăn, không tổn thương 
  Nhưng thân này tạm bợ 
  Đó chỉ là ảo ảnh.

  17. Với cuộc sống hiện nay 
  Khó tái sinh thành người 
  Mà không được thân người 
  Làm sao làm việc thiện? 

  18. Có cơ hội làm thiện 
  Mà bỏ qua không làm 
  Liệu tôi làm được gì 
  Khi thống khổ bức bách? 

  19. Nếu không làm việc thiện 
  Chỉ toàn làm việc ác 
  Dù trải qua muôn kiếp 
  Vẫn không biết cõi lành. 

  20. Đức Thế tôn dạy rằng 
  Thân người khó được thay 
  Như rùa mù dưới biển 
  Cổ ngoi lên trúng ngay 
  Vào lỗ ván phiêu bồng. 

  21. Phạm tội nặng chốc lát 
  Đã phải bị đọa đày 
  Vào địa ngục vô gián 
  Vậy với tội muôn kiếp 
  Làm sao sinh cõi lành? 

  22. Chờ trả xong ác báo 
  Cũng khó thoát địa ngục 
  Bởi trong lúc trả nghiệp 
  Lại gây thêm tội mới. 

  23. Khi được thân con người 
  Là được cơ hội tốt 
  Cho công việc tu hành 
  Nếu bỏ cơ hội ấy 
  Thật không gì điên hơn.

  24. Nếu đã biết như vậy 
  Mà vẫn ngu si, lười 
  Khi thần chết gõ cửa 
  Sẽ đau khổ dường bao. 

  25. Lửa địa ngục hừng hực 
  Đốt thân tôi nhiều kiếp 
  Và ngọn lửa ăn năn 
  Càng hành hạ tâm can. 

  26. Thật khó hiểu vì sao 
  Tôi có được thân người 
  Khi nhận biết điều này 
  Thì rơi vào địa ngục!

  Diệt trừ ái dục

  27. Phải chăng các bùa chú 
  Khiến tôi bị si mê 
  Ai làm tôi mù lòa? 
  Ma nào ẩn thân tôi?

  28. Những kẻ thù tham sân 
  Không tay chân mặt mũi 
  Không dũng cảm thông minh 
  Sao chúng sai sử tôi? 

  29. Chúng ngự trị tâm tôi 
  Thường làm tôi tổn hại 
  Mà tôi không biết giận 
  Đó là nhẫn nhục sai 
  Quả thật là đáng trách. 

  30-31. Trời, người dù hợp lại 
  Nhất tề tấn công tôi 
  Vẫn không thể đẩy tôi 
  Vào địa ngục vô gián.

  Nhưng phiền não ái dục 
  Lại ném tôi vào đó 
  Nơi mà núi Tu Di 
  Cũng cháy không còn tro. 

  32. Bè lũ của ái dục 
  Sống dai dẳng vô cùng 
  Vô thỉ đến vô chung. 
  Kẻ thù trong đời tôi 
  Không sống lâu đến thế! 

  33. Theo kẻ địch ngoài đời 
  Chúng còn chia lợi lộc, 
  Ngược lại địch tham dục 
  Chỉ luôn tạo khổ đau 
  Cho người phục dịch nó. 

  34. Kẻ thù dai dẳng ấy 
  Là cội nguồn bất hạnh 
  Nó ở ngay tâm tôi 
  Tôi an nhiên sao được? 

  35. Nó là kẻ cai tù 
  Kẻ hành quyết tội nhân 
  Nó ngự trị tâm tôi 
  An lạc làm sao được?

  36-38. Ái dục chưa tận diệt 
  Tôi phải tinh tấn hơn! 
  Kẻ kiêu ngạo bị mắng 
  Liền nổi giận, trả thù 
  Khi hạ đối thủ xong 
  Mới an lòng yên ngủ.

  Những chiến sĩ ra trận 
  Tàn nhẫn diệt quân thù 
  Dù những kẻ địch ấy 
  Tự nhiên cũng phải chết. 

  Họ phóng giáo, bắn tên 
  Không đào tẩu tháo lui 
  Khi chiến thắng chưa đạt. 

  39. Vậy thì chính tôi đây 
  Quyết tâm diệt ái dục 
  Tôi quyết chí không lùi 
  Dù đau đớn, thất vọng.

  40. Con người vì mưu sinh 
  Phải chài lưới, làm ruộng 
  Phải cố chịu đói lạnh 
  Nay tôi vì chúng sinh 
  Sao lại tránh khổ cực 
  Không gánh vác nhọc nhằn? 

  41-42. Dù tôi chưa giải thoát 
  Song đã nguyện cứu độ 
  Chúng sinh khắp mười phương 
  Vượt khỏi biển ái dục. 

  Tôi chưa tự lượng sức 
  Mà lòng đã nguyện thề 
  Vậy tôi điên hay không? 
  Dẫu vậy tôi vẫn quyết 
  Không ngừng diệt ái dục 
  Nơi chính bản thân mình. 

  43. Như chiến sĩ hờn căm 
  Quyết chiến thắng tất cả 
  Tôi giữ một say mê 
  Diệt ái dục đến cùng. 

  44. Thà tôi bị thiêu đốt 
  Bị moi ruột, chặt đầu 
  Nhưng quyết không khuất phục 
  Giặc ái dục bạo tàn. 

  45-46. Kẻ địch khi bị thua 
  Rút lui, tìm nơi ẩn 
  Rồi khi phục hồi sức 
  Quay lại để phục thù. 

  Nhưng ái dục thì không 
  Khi nó bị đánh bại 
  Nó chui vào trong tâm 
  Vốn yếu hèn của tôi 
  Và lẩn trốn nơi đó. 
  Ái dục thật hèn hạ 
  Duy chỉ có Trí tuệ 
  Mới tiêu diệt nó thôi. 

  47. Nó không ở ngoại cảnh 
  Không nằm trong các căn 
  Không ở giữa các căn 
  Hoặc bất cứ nơi khác.

  Vậy nó từ đâu đến? 
  Khiến cho đời đảo điên? 
  Nó chỉ là ảo ảnh!

  Hỡi tâm của tôi ơi! 
  Không nên sợ ái dục 
  Hãy giải phóng nó đi 
  Hãy tu chứng Trí tuệ; 
  Đừng để ái dục xô 
  Đẩy tôi vào địa ngục. 

  48. Thường tư duy như vậy 
  Nên cố sức tu hành 
  Giữ trọn giới Bồ tát; 
  Không tuân lời lương y 
  Làm sao dứt được bệnh?

• 6. CHƯƠNG NĂM: CHÁNH NIỆM, TỈNH GIÁC

  CHƯƠNG NĂM 
  CHÁNH NIỆM, TỈNH GIÁC

  Gìn giữ tâm ý

  1. Ai giữ giới Bồ tát 
  Phải giữ gìn tâm ý 
  Nếu không, không duy trì 
  Bất cứ giới luật nào.

  2. Voi điên tuy gây hại 
  Nhưng không thể nào bằng 
  Con “voi tâm“ phóng dật 
  Mang đến bao tai ương. 

  3. Luôn dùng thừng chánh niệm 
  Cột chặt “voi tâm“ điên 
  Thì tai ương biến mất 
  Phước lành hiện đến liền. 

  4-5. Điều phục được tâm ý 
  Là điều phục tất cả 
  Sư tử, voi, gấu, rắn 
  Và tất cả kẻ thù 
  Cùng lính canh địa ngục 
  Quỷ Dạ xoa, La Sát 
  Đều bị trói tất cả.

  6. Phật đã tuyên bố rằng 
  Hiểm họa và lo sợ 
  Với khổ đau vô tận 
  Đều do tâm phát sinh. 

  7-8. Hình cụ trong địa ngục 
  Do ai tạo tác nên? 
  Nền sắt nóng hỏa ngục 
  Nữ nhân kia từ đâu? 

  Phật dạy rằng tất cả 
  Do ác tâm biến ra 
  Bởi thế trong ba cõi 
  Tâm mình đáng sợ nhất. 

  9-10. Nếu bố thí cao cả 
  Đạt được nhờ xóa nghèo 
  Chẳng lẽ Phật xưa kia 
  Không đạt hạnh bố thí 
  Vì thế gian vẫn nghèo? 

  Bởi vậy tâm bố thí 
  Cả tài sản, công đức 
  Là bố thí rốt ráo 
  Phát xuất từ nội tâm. 

  11. Lùa cá tôm đến đâu 
  Để khỏi bị săn giết? 
  Vĩnh viễn dứt ác tâm 
  Là thành tựu giới độ. 

  12. Sân si đầy thế gian 
  Làm sao hàng phục hết? 
  Hàng phục được tâm sân 
  Là hàng phục tất cả. 

  13-14. Làm sao đủ da thuộc 
  Để phủ kín địa cầu? 
  Nhưng chiếc dép da này 
  Sẽ bao trùm mặt đất. 

  Cũng vậy với ngoại cảnh 
  Tuy chưa làm chủ được 
  Nhưng làm chủ tâm mình 
  Có gì quí giá hơn?

  15. Làm thiện bằng thân, miệng 
  Nhưng tâm lại tán loạn 
  Thì khó đạt được phước 
  Để lên cõi Phạm Thiên (5) 
  Trong khi chỉ một mình 
  Tâm thanh tịnh cũng đủ.

  16. Phật dạy dù tụng niệm 
  Tu khổ hạnh lâu năm 
  Mà tâm cứ tán loạn 
  Thì cũng vô ích thôi. 

  17. Những ai tìm hạnh phúc 
  Chạy trốn mọi khổ đau 
  Sẽ tiếp tục lạc đường 
  Nếu không hiểu cái tâm 
  Kỳ diệu chứa mọi pháp.

  Chánh niệm và tỉnh giác

  18. Bởi thế nên cẩn thận 
  Gìn giữ trọn tâm ý 
  Giữ giới tu luyện tâm 
  Đâu cần tu pháp khác. 

  19. Giữa đám đông hỗn loạn 
  Ta gìn giữ vết thương 
  Không để ai đụng đến; 
  Giữa cuộc đời hung ác 
  Ta phải giữ tâm mình 
  Như ta giữ vết thương. 

  20. Ta gìn giữ vết thương 
  Vì sợ người đụng đau 
  Sao ta không giữ gìn 
  Vết thương của tâm ta 
  Cho khỏi bị đè bẹp 
  Dưới chân núi địa ngục? 

  21. Nếu hành trì như vậy 
  Ta cứng rắn, tinh tấn 
  Dù ở giữa người ác 
  Hay ở giữa người lành. 

  22. Thà để mất lợi dưỡng 
  Mất tài sản, thanh danh 
  Mất thân xác, mạng sống 
  Quyết không để mất tâm. 

  23. Tôi chấp tay nguyện cầu 
  Cho những ai ước mong 
  Gìn giữ được tâm ý 
  Đều luôn luôn duy trì 
  Chánh niệm và tỉnh giác. 

  24. Người đau không đủ sức 
  Làm bất cứ việc gì 
  Cũng vậy, bất cứ ai 
  Thiếu chánh niệm, tỉnh giác 
  Sẽ không còn đủ sức 
  Để làm những việc lành. 

  25. Người tâm không chánh niệm 
  Không còn ghi trong trí 
  Lời giáo huấn tu hành 
  Như nước rỉ bình nứt. 

  26. Biết bao người thông thái 
  Sùng tín và tinh tấn 
  Nhưng vì không chánh niệm 
  Nên phạm tội ô uế. 

  27. Tên giặc không chánh niệm 
  Luôn rình cướp tỉnh giác 
  Vét sạch phước tích lũy 
  Đưa người vào nẻo ác. 

  28. Ái dục như lũ giặc 
  Cướp gia tài phước đức 
  Hủy hoại tâm chánh niệm 
  Phá đường đến cõi lành . 

  29. Tuyệt không để chánh niệm 
  Rời khỏi cửa tỉnh giác; 
  Nếu nó đi lang thang 
  Phải gọi nó quay lại; 
  Nó phải nghĩ cảnh khổ 
  Trong ba cõi địa ngục 
  Để an trú chánh niệm. 

  30. Hạnh phúc thay những ai 
  Sống cạnh thầy đáng kính 
  Tuân theo lời giáo huấn 
  Để trau dồi chánh niệm. 

  31-32. “Chư Phật, chư Bồ tát 
  Nhìn thấu suốt mọi điều 
  Ta đứng trước các ngài 
  Đâu dấu được điều chi”. 

  Nếu có suy nghĩ ấy 
  Sẽ sinh lòng hổ thẹn 
  Và trong tâm luôn luôn 
  Có mặt của chư Phật. 

  33. Chánh niệm như lính canh 
  Trước cửa ngõ của tâm 
  Nhờ đó mà tỉnh giác 
  Mãi mãi được có mặt.

  34. Nếu ý xấu manh nha 
  Phải thấy ngay tai họa. 
  Vậy phải giữ chánh niệm 
  Như cây bám chặt đất . 

  35. Không bao giờ nên nhìn 
  Dáo dác và mông lung 
  Mắt thường nhìn thẳng xuống 
  Như trong lúc ngồi thiền. 

  36. Để cho mắt nghỉ ngơi 
  Thỉnh thoảng nhìn chân trời 
  Khi có người xuất hiện 
  Hãy nhìn thẳng chào hỏi. 

  37. Trên đường, nên đứng lại 
  Nhìn rõ khắp bốn phương 
  Lúc dừng nghỉ dưỡng sức 
  Hãy quan sát sau lưng . 

  38. Kiểm tra kỹ trước sau 
  Rồi nhận định hoàn cảnh 
  Tùy nhu cầu hành động 
  Mà tiến tới hay lui. 

  39-40. Trước khi ta hành động 
  Nên ý thức rõ ràng 
  ”Đây tư thế của thân” 
  Và trong khi hành động 
  Cũng luôn luôn quán xét 
  Tư thế của thân mình. 

  Cũng vậy, thường quán xét 
  Tâm ý như voi điên 
  Buộc vào trụ chánh niệm 
  Không cho nó chạy loạn. 

  41. Người tu tập thiền định 
  Luôn luôn giữ chánh niệm 
  Thường quán sát tự hỏi 
  Tâm ý mình ở đâu? 

  42. Lúc nguy, khi lễ lạc 
  Hoặc trong khi bố thí 
  Khó giữ được chánh niệm 
  Nên buông giới hạnh nhỏ. 

  43-44. Quyết định làm việc này 
  Không nên nghĩ việc khác 
  Tâm trí phải chuyên chú 
  Làm xong từng việc đã. 

  Được vậy việc mới thành 
  Nếu không, thì hai việc 
  Chẳng việc nào hoàn tất 
  Chánh niệm chẳng gia tăng. 

  45. Hãy quyết tâm từ bỏ 
  Xem kịch, nói chuyện phiếm 
  Hãy tinh tấn đoạn trừ 
  Tâm tham đắm thứ ấy. 

  46. Hãy nhớ lời đức Phật 
  Từ bỏ việc vô nghĩa 
  Như bức cỏ, vẽ đường 
  Đập đất đá vỡ tan. 

  47. Trước khi muốn đi đứng 
  Hoặc trước khi nói năng 
  Phải kiểm soát tâm ý 
  Đưa nó vào chánh niệm. 

  48. Nếu ý khởi tham ái 
  Tâm manh nha nổi giận 
  Hãy tạm dừng nói, làm 
  Như cây đứng lặng yên. 

  49-50. Khi tâm ý lăng xăng 
  Ngạo mạn hoặc kiêu căng 
  Tự mãn hoặc thô bạo 
  Lém lĩnh hoặc lừa dối 

  Tự khen và chê người 
  Nói những lời khinh bạc 
  Nói những lời gây gổ 
  Hãy như cây đứng yên. 

  51. Muốn lợi lộc, danh tiếng 
  Muốn sai sử người khác 
  Muốn kẻ khác hầu hạ 
  Hãy như cây đứng yên. 

  52. Khi muốn nói và làm 
  Khiến người mất lợi ích 
  Để mưu cầu lợi mình 
  Hãy như cây đứng yên. 

  53. Khi bồn chồn lười biếng 
  Nhát sợ, không biết thẹn 
  Nói vô nghĩa, thiên vị 
  Hãy như cây đứng yên. 

  54. Khi thấy tâm ô nhiễm 
  Lăng xăng việc vô nghĩa 
  Hãy dùng phép đối trị 
  Kiên trì an định tâm. 

  55-57. Không nên để phân tâm 
  Vì những việc tranh chấp 
  Hãy luôn đem an vui 
  Làm cho người hạnh phúc. 
  Với đức tin thâm sâu 
  Vững vàng và kiên quyết 
  Biết xấu, sợ nhân quả.

  Đừng sinh tâm chê bai 
  Kẻ ngược ngạo, ngu si 
  Nên mở lòng thương họ 
  Vì họ bị vô minh. 

  Vả lại tôi đã nguyện 
  Vì lợi mình lợi người 
  Tôi không nên phạm tội 
  Vậy phải luôn quán tưởng 
  Rằng tôi là vô ngã 
  Tôi là một ảo tưởng. 

  58. Nên luôn tư duy rằng 
  Nhiều kiếp mới thành người 
  Vậy phải giữ tâm sáng 
  Vững như núi Tu Di.

  Thân

  59. Hỡi này tâm ý ơi 
  Ngươi tự vệ ra sao 
  Khi kên kên háu đói 
  Mổ xé thân thể ngươi? 

  60. Sao ngươi xem thân này 
  Là bản ngã của ngươi? 
  Ngươi với nó khác nhau 
  Mất nó ăn nhằm gì! 

  61. Này tâm ý ngu si 
  Ngươi xem khúc gỗ sạch 
  Không phải là thân ngươi 
  Nên ngươi không bám víu 
  Sao lại bám bộ máy 
  Cấu tạo từ bẩn dơ? 

  62-63. Hãy dùng tâm quán tưởng 
  Tách da ra khỏi thịt 
  Dùng trí tuệ làm dao 
  Tách thịt rời khỏi xương. 

  Rồi chẻ tách xương ra 
  Phân tách tủy bên trong 
  Quan sát cho thật kỹ 
  Thực chất nó là gì? 

  64. Dẫu tìm tòi cẩn thận 
  Vẫn không thấy bản chất 
  Của bất cứ vật nào. 
  Tại sao còn tham luyến 
  Nâng niu tấm thân này? 

  65. Ngươi không thể nào ăn 
  Thân thể dơ bẩn này 
  Không uống máu, ăn lòng 
  Vậy giữ nó làm chi? 

  66. Tốt nhất xem thân này 
  Là thức ăn quạ, cáo 
  Chỉ nên giữ thân này 
  Giúp ta làm việc thiện. 

  67. Dù ngươi bám giữ thân 
  Thần chết cũng không tha 
  Cướp lấy thẩy cho quạ 
  Ngươi làm gì được đây? 

  68-69. Khi tớ bỏ ra đi 
  Chủ không cho cơm áo 
  Thân này sẽ bỏ ngươi 
  Cưng dưỡng nó làm gì? 

  Trả đủ lương cho nó 
  Chớ cho thêm quá mức. 
  Ôi tâm của ta ơi! 
  Đối với thân của ngươi 
  Hãy xử sự như thế. 

  70. Hãy xem thân như thuyền 
  Dùng để chở chúng sinh 
  Đưa họ từ bờ khổ 
  Sang bên bờ giải thoát. 

  71. Hãy tự chủ thân tâm 
  Luôn lộ vẻ vui tươi 
  Đừng cau mày giận dữ 
  Hãy làm người bạn tốt, 
  Chân thành của chúng sinh. 

  72. Khi di dời ghế giường 
  Đừng gây tiếng động lớn 
  Mở cửa cũng nhẹ nhàng 
  Luôn tránh tiếng ồn ào. 

  73. Sếu, mèo và kẻ trộm 
  Hành động rất lặng lẽ 
  Để đạt được mục tiêu 
  Bồ tát cũng nên thế . 

  74. Làm học trò tất cả 
  Cung kính nhận lời khuyên 
  Của bậc thầy hướng dẫn 
  Dù ta chẳng yêu cầu.

  Nguyên tắc ứng xử

  75. Ai khéo giảng chánh pháp 
  Ta nên ngõ lời khen 
  Ai làm phước làm lành 
  Ta vui mừng ca tụng. 

  76. Kín đáo khen người khác 
  Vì công đức của họ 
  Nghe người khác khen mình 
  Tự xét xứng đáng không? 

  77-78. Ai làm được việc gì 
  Mang lại nguồn hạnh phúc 
  Không thể mua bằng tiền 
  Thì ta hãy cùng vui 
  Với công đức kẻ ấy. 

  Làm vậy không gây hại 
  Đời sau được vui hơn 
  Nếu sinh lòng ganh tị 
  Ta sẽ gặt khổ đau 
  Đời sau càng khổ nữa. 

  79. Nói năng phải minh bạch 
  Dễ nghe, thấm tận tim 
  Phát xuất nơi từ tâm 
  Nhu hòa và chính xác. 

  80. Hãy nhìn ngắm chúng sinh 
  Với lòng dạ từ bi 
  Và nghĩ rằng nhờ họ 
  Mà ta sẽ thành Phật. 

  81. Phước lớn được thành tựu 
  Nhờ tín tâm vững bền 
  Nhờ đối trị việc ác 
  Nhờ cúng ba ruộng phước (6) 

  82. Phát xuất tận đáy lòng 
  Ta thường làm việc thiện 
  Điều lành hãy tự làm 
  Không giao cho kẻ khác. 

  83. Bố thí và trì giới 
  Phải tăng tiến mỗi ngày 
  Đừng chê nhỏ, theo lớn 
  Nên thực hiện mọi hạnh. 

  84. Nhận thức được như vậy 
  Nên hiến mình làm thiện 
  Có thể phạm giới cấm 
  Vì lợi ích chúng sinh. 

  85. Chỉ ăn những gì cần 
  Chia sớt thức ăn uống 
  Cho những vị tu sĩ 
  Cho kẻ khổ, cô đơn 
  Cho người rơi xuống thấp 
  Bồ tát cho tất cả 
  Trừ ba bộ áo quần. 

  86. Thân phục vụ chánh pháp 
  Nên không để tổn thương 
  Nhờ vậy mau thực hiện 
  Ước nguyện cứu chúng sinh. 

  87. Không hy sinh thân mạng 
  Cho kẻ thiếu từ bi 
  Bồ tát chỉ xả thân 
  Vì mục đích tối thượng. 

  88. Không thuyết pháp cho người 
  Có thái độ bệnh hoạn 
  Đội mũ, không cung kính 
  Cầm gậy, cầm binh khí . 

  89. Không thuyết pháp cho người 
  Khác phái ở một mình 
  Không nói pháp thâm sâu 
  Cho kẻ thiếu thông minh 
  Nhưng cũng phải cung kính 
  Mọi pháp dù sâu cạn (7)

  90. Không nên giảng Tiểu thừa 
  Cho người đủ điều kiện 
  Lãnh hội pháp Đại thừa 
  Không được thu hút người 
  Bằng cách giảng sai kinh 
  Và sai chú Mật tông (8) 

  91. Không được nhổ nước bọt 
  Và vứt tăm xỉa răng 
  Bừa bãi nơi công cộng 
  Không được phép phóng uế 
  Lên đất đai canh tác 
  Và nguồn nước sạch trong. 

  92. Khi ăn chớ đầy miệng 
  Há miệng, nhai ra tiếng 
  Ngồi không đong đưa chân 
  Không xoa tay vào nhau. 

  93. Không đi xe, ngủ đêm 
  Chung với người khác phái 
  Hầu tránh sự dị nghị 
  Khiến người mất niềm tin. 

  94. Không nên dùng ngón tay 
  Chỉ đường hoặc ra lệnh 
  Mà phải tỏ lịch sự 
  Đưa nguyên bàn tay phải . 

  95. Không đưa tay vẫy gọi 
  Trừ khi gọi gấp rút 
  Búng ngón tay thành tiếng 
  Bằng không mất uy nghi. 

  96. Hãy ngủ trong chánh niệm 
  Nằm đúng theo tư thế 
  Như khi Phật nhập diệt 
  Lúc tỉnh giấc, dậy liền. 

  97. Phật dạy vô số hạnh 
  Không thể nào kể hết 
  Pháp thanh lọc tâm này 
  Nên gắng thực hành ngay. 

  98. Ngày như đêm ba lần 
  Tụng niệm Kinh Ba Phần (9) 
  Y theo tâm Bồ đề 
  Giải trừ dần ác nghiệp. 

  99. Bất cứ hoàn cảnh nào 
  Do ta hoặc người tạo 
  Phải tinh tấn thực hành 
  Những lời đức Phật dạy. 

  100. Bất cứ giáo pháp nào 
  Đưa đến sự giải thoát 
  Con Phật đều thực hành 
  Được vậy, sẽ gặt phước. 

  101. Bồ tát làm mọi hạnh 
  Vì lợi ích chúng sinh 
  Trực tiếp hay gián tiếp 
  Và hồi hướng tất cả 
  Vì sự nghiệp giác ngộ. 

  102. Dù phải mất tính mạng 
  Bồ tát không xa lìa 
  Các bậc thiện trí thức 
  Tinh thông nghĩa đại thừa. 

  Nguồn gốc giới luật

  103. Để biết cách hầu Thầy 
  Nên học những phép tắc 
  Trong truyện Cát Tường Sinh (10) 
  Và thêm các kinh khác. 

  104. Nên đọc các tạng kinh 
  Có trình bày giới luật 
  Trước hết hãy tìm đọc 
  ”Thánh xứ hư không tạng”. 

  105. Kinh “Học xứ tập yếu” 
  Đã diễn rộng lý do 
  Vì sao phải tu hành 
  Vậy cần đọc bộ luận 
  ”Chúng học xứ tập yếu”. 

  106. Hoặc cũng nên tìm đọc 
  ”Nhất thiết kinh tập yếu” 
  Và cũng cần đọc kỹ 
  Song luận của Long Thọ . 

  107. Kinh luận trên ghi rõ 
  Điều cấm, điều nên theo 
  Tu đúng lời kinh dạy 
  Giữ lòng tin trên đời. 

  108. Định nghĩa của chánh niệm 
  Tóm gọn lại như sau: 
  Luôn quán sát thật kỹ 
  Trạng thái Thân và Tâm. 

  109. Tụng niệm để thực hành 
  Đọc suông không có ích 
  Nếu chỉ đọc toa thuốc 
  Làm sao trị bệnh lành?

• 7. CHƯƠNG SÁU : NHẪN NHỤC

  CHƯƠNG SÁU 
  NHẪN NHỤC 

  Sân hận 

  1. Một cơn giận phá hủy 
  Công đức ngàn kiếp tu 
  Tích lũy từ bố thí, 
  Từ cúng dường Thế tôn. 

  2. Sân hận vô cùng ác 
  Nhẫn nhục vô cùng lành 
  Bởi thế bằng mọi cách 
  Phải siêng tu nhẫn nhục. 

  3. Ngày nào trong tâm ta 
  Nọc hận thù tồn tại 
  Ta sẽ không ngủ yên 
  Mất an lành, hạnh phúc. 

  4-5. Một người chủ nổi giận 
  Có thể bị giết chết 
  Bởi kẻ được ông giúp 
  Mà trở nên giàu sang 
  Và người khác kinh trọng. 

  Với tấm lòng sân hận 
  Dù ban ơn cho ai 
  Họ cũng không hạnh phúc 
  Bạn bè cũng lánh xa.

  6. Sân hận là kẻ địch 
  Tạo nên nhiều khổ đau 
  Ai khắc phục sân hận 
  Vui đời này, kiếp sau . 

  7. Những thứ không vừa ý 
  Hoặc lòng tham bị chận 
  Đều nuôi dưỡng sân hận 
  Và làm khốn khổ tôi. 

  8. Vì vậy tôi muốn diệt 
  Những chất nuôi dưỡng này. 
  Sân hận duy chỉ biết 
  Làm hại tôi mà thôi. 

  Nhẫn nhục

  Nhẫn nhục đối với đau khổ

  9. Dù gặp cảnh ngược đãi 
  Nên giữ tâm an vui. 
  Bực tức không sinh lợi 
  Lại cướp mất phước lành. 

  10. Nếu có cách cứu chữa 
  Những tình huống rắc rối 
  Thì khổ đau làm gì? 
  Nếu không có giải pháp 
  Khổ đau không lợi chi! 

  11. Ta không muốn cho mình 
  Cũng như cho bạn bè 
  Bị khổ đau, khinh dễ 
  Bị chửi mắng, vu oan ; 
  Duy chỉ có kẻ thù 
  Muốn chúng ta như thế. 

  12. Hạnh phúc khó đạt thay 
  Đau khổ thường xảy đến 
  Nhưng giải thoát chỉ đạt 
  Khi thắng vượt khổ đau 
  Bởi vậy, tâm ta ơi 
  Hãy dũng cảm kiên định! 

  13. Người nào tu khổ hạnh 
  Thờ nữ thần Durga (11) 
  Tự thiêu, xẻ thịt mình 
  Không hy vọng giải thoát; 
  Sao ta không can đảm 
  Chịu khổ vì giải thoát? 

  14. Nhờ tập luyện thường xuyên 
  Điều gì cũng thành tựu 
  Trước cố chịu khổ nhỏ 
  Sau chịu được khổ lớn. 

  15. Những loại khổ tầm thường 
  Do muỗi mòng, rít cắn 
  Hoặc đói khát, nhức ngứa 
  Chúng không vô dụng đâu! 

  16. Chẳng nên mất nhẫn nhục 
  Khi khổ vì nóng lạnh 
  Hay kiệt sức bệnh đau 
  Hoặc tra tấn, ngục tù 
  Nếu ta mất nhẫn nhục 
  Đau khổ càng tăng thêm. 

  17-18. Có người thấy máu chảy 
  Lòng dũng cảm càng tăng; 
  Có người thấy máu chảy 
  Lại té xỉu bất tỉnh.

  Điều ấy tùy thuộc tâm 
  Vững mạnh hay yếu đuối 
  Bồ tát phải tự chủ 
  Vượt qua mọi khổ đau. 

  19. Dù trải qua thống khổ 
  Bậc trí vẫn an nhiên 
  Quyết đánh giặc phiền não 
  Không lo sợ tật nguyền.

  20. Kẻ anh hùng hiển vinh 
  Nhờ chiến công oanh liệt 
  Còn chiến sĩ nhát gan 
  Chỉ đâm thây đã chết. 

  21. Khổ cũng có điều hay: 
  Giúp ta trừ kiêu mạn 
  Mở lòng thương chúng sinh 
  Bỏ ác và kính Phật. 

  Nhẫn nhục trước bất công

  22. Ta không giận gan, tim 
  Và bộ phận trong người 
  Dù chúng là nơi sinh 
  Bao đau đớn, bệnh tật 
  Sao đối với hữu tình 
  Lại nổi lòng sân hận? 
  Họ cũng là nạn nhân 
  Của đau đớn tật nguyền.

  23. Dù không ai muốn bệnh 
  Bệnh vẩn đến hoành hành; 
  Dù không mong sân hận 
  Sân hận vẫn phá phách. 

  24. Nào có ai nghĩ trước: 
  “Bây giờ ta nổi sân” 
  Và sân đâu toan tính: 
  ”Bây giờ ta xuất hiện” 

  25. Tất cả mọi lỗi lầm 
  Và hành động độc ác 
  Đều do nhân duyên sinh 
  Không có gì tự phát. 

  26. Nhân duyên lúc tập hợp 
  Không hề có ý nghĩ: 
  “Ta sinh một thứ gì” 
  Một cái gì được sinh 
  Trước đó đâu có nghĩ: 
  “Ta phải được sinh ra” 

  27. Những gì được gán gọi 
  Là chất liệu nguyên sơ 
  Hoặc gán là “Cái Ta” 
  Đều không tự sinh ra 
  Sau khi nghĩ: “Ta sinh”. 

  28. Bởi vì trước khi sinh 
  Không có gì hiện hữu 
  Vậy cũng không có gì 
  Khởi ý muốn được sinh 
  Bởi vì luôn bám víu 
  Vào cái Ta vĩnh cửu 
  Nếu không thể tách rời 
  Đối tượng của “Cái Ta” 
  Là chất liệu nguyên sơ 
  Và mãi mãi như vậy. 

  29. Nếu cái ta vĩnh hằng 
  Thì nó phải bất động 
  Giống như là hư không; 
  Làm sao cái bất động 
  Lại có thể hành động 
  Ngay trong khi nối kết 
  Với những nhân duyên khác. 

  30. Nếu tiếp xúc duyên khác 
  Cái ta vẫn như xưa 
  Vậy thì trong hai thứ 
  Cái Ta và duyên khác 
  Ai tác động ai đây? 
  Nếu bảo “Ta” tác động 
  Thì điều này không đúng; 
  Cái Ta không tác động 
  Vì nó không thể có 
  Một lúc hai tự tánh 
  [Bất động và biến đổi]. 

  31. Như vậy mọi sự vật 
  Đều sinh từ nhiều duyên 
  Và bất cứ duyên nào 
  Cũng lệ thuộc duyên khác; 
  Ý thức được như vậy 
  Ta không bị phiền nhiễu 
  Vì tất cả hiện tượng 
  Đều chỉ là ảo tưởng 
  Sinh từ những ảo thuật! 

  32. (Hỏi) Nếu mọi vật là ảo 
  Thì “Ai” chế ngự giận? 
  Và nếu nói chẳng có “ai” 
  Thì cần chi trừ giận?

  (Đáp) Thực ra cần trừ giận 
  Vì dòng thác nhân quả 
  Vẫn luôn luôn tiếp diễn 
  Nhờ chế ngự được giận 
  Mà cắt đứt khổ đau . 

  33. Bởi vậy khi nhận thấy 
  Bạn, thù muốn hại ta 
  Hãy nghĩ là duyên sinh 
  Và giữ tâm thanh tịnh. 

  34. Nếu mọi sự phát sinh 
  Do ý muốn con người 
  Thì thế giới an lạc 
  Bởi chẳng ai chọn khổ. 

  35-36. Vì vô ý tự hại 
  Bởi vật nhọn, gai đâm 
  Vì giận, đói nữ sắc 
  Nên cấu xé lẫn nhau 
  Chịu đói khát khổ sở;

  Có kẻ lại tự tử 
  Như thắt cổ, nhảy sông 
  Hoặc uống những chất độc 
  Hay gây ra tội ác. 

  37. Dưới bạo lực ái dục 
  Con người tự hủy mình 
   - Hủy cái thân quý báu - 
  Thế thì sao tránh khỏi 
  Làm hại những người khác?

  38. Kẻ điên vì ái dục 
  Luôn tìm cách tác hại 
  Nếu không thương xót được 
  Thì đừng nên giận họ . 

  39. Nếu bản chất kẻ ấy 
  Là chuyên hãm hại người 
  Giận họ cũng vô lý 
  Khác nào giận lửa đốt . 

  40. Nếu bản chất họ lành 
  Phạm lỗi vì vô tình 
  Giận họ cũng vô lý 
  Khác nào giận không khí 
  Bị nhiễm khói sặc sụa. 

  41. Khi bị đánh bằng gậy 
  Ta oán người cầm gậy 
  Song chính là cơn giận 
  Đã sai khiến họ đánh 
  Vậy nên ghét cơn giận. 

  42. Xưa tôi làm khổ người 
  Nay người hãm hại tôi 
  Tôi đành phải nhận lãnh 
  Quả báo tôi đã gieo. 

  43. Vũ khí của kẻ kia 
  Và thân này của tôi 
  Cả hai là nguyên nhân 
  Tác thành sự đau khổ 
  Kẻ kia có vũ khí 
  Còn tôi có thân này 
  Vậy phải giận ai đây? 

  44. Thân như vết thương nặng, 
  Chạm nhẹ cũng đau điếng 
  Mù quáng tôi ôm giữ 
  Thử hỏi khi nó đau 
  Tại sao tôi tức giận? 

  45. Tôi không muốn khổ đau 
  Nhưng vì sự ngu muội 
  Mà tạo ra nguyên nhân 
  Gây nên sự đau khổ. 
  Đó là lỗi của mình 
  Sao lại giận người khác? 

  46. Chính hành động của tôi 
  Đã tạo nên địa ngục 
  Và rừng kiếm, núi đao 
  Vậy nên giận ai đây? 

  47. Chính hành động của tôi 
  Đã khiêu khích người khác 
  Và khiến họ hại tôi 
  Họ bị đọa địa ngục 
  Vậy tôi đã hại họ. 

  48. Nhờ những kẻ hại tôi 
  Mà tôi tu nhẫn nhục 
  Trừ được nhiều tội lỗi; 
  Vì tôi đã nhẫn nhục 
  Nên họ sa địa ngục 
  Chịu đau khổ lâu dài. 

  49. Chính tôi làm hại họ 
  Khi họ làm lợi tôi 
  Sao tôi còn lật lọng 
  Hỡi cái tâm hồ đồ. 

  50. Nhờ tâm được thanh lọc 
  Tôi không đoạ địa ngục 
  Tôi đã tự cứu mình 
  Kẻ kia được thứ chi? 

  51. Nếu ăn miếng trả miếng 
  Tôi chẳng cứu vớt họ 
  Họ phải chịu đọa đày 
  Còn tôi thì thất bại 
  Trên con đường tu tập.

  Nhẫn nhục qua nhận thức thực tại

  52. Tâm không có hình thể 
  Nên không bị tổn thương 
  Nếu bám chắc vào thân 
  Khi thân này đau khổ, 
  Tâm sẽ bị khổ đau. 

  53. Lời khinh khi, thô ác 
  Tiếng mắng chưởi, vu oan 
  Không làm hại thân được 
  Sao tâm lại nổi sân? 

  54. Có kẻ dèm pha ta 
  Nhưng sự “không ưa “ ấy 
  Từ nay đến đời sau 
  Có cắn xé ta đâu 
  Sao ta ganh ghét họ? 

  55. Nếu ta ganh ghét họ 
  Vì sợ mất lợi lộc 
  Lúc chết lợi cũng mất 
  Nghiệp ác vẫn còn hoài. 

  56. Tốt nhất thà chết sớm 
  Hơn sống làm nghề ác 
  Sống lâu đâu thoát được 
  Khổ đau của cái chết . 

  57-58. Hai người nằm chiêm bao 
  Kẻ thấy vui trăm năm 
  Người sướng trong khoảnh khắc 
  Nhưng khi bừng tỉnh giấc 
  Hạnh phúc đều biến tan . 

  Cuộc đời như giấc mộng 
  Dù tuổi thọ ngắn dài 
  Khi sinh mạng chấm dứt 
  Hạnh phúc đều tiêu tan. 

  59. Dù tiền rừng bạc biển 
  Dù lạc thú lâu dài 
  Lúc chết tay trống trơn 
  Mình trần như bị cướp. 

  60. Có kẻ quan niệm rằng 
  Nhờ của để mà sống 
  Để giải ác, tích thiện 
  Nhưng nổi sân vì lợi 
  Thì phước mất, tội sinh. 

  61. Nếu chỉ vì mưu sinh 
  Mà làm chuyện thất đức 
  Một đời sống như vậy 
  Cuối cùng lãnh ác đọa 
  Sống như thế ích chi? 

  62. Ta ghét kẻ nói xấu 
  Làm ta mất tín nhiệm 
  Sao ta không ghét kẻ 
  Nói xấu bao người khác? 

  63. Sao ngươi vẫn bình thản 
  Với kẻ chê người khác 
  Bởi ngươi không dính vào; 
  Sao ngươi không nhẫn nhịn 
  Với kẻ vu oan ngươi 
  Mà chính ngay kẻ ấy 
  Bị ái dục chi phối? 

  64. Đối với người phá tượng 
  Đập chùa, chê chánh pháp 
  Ta không nên nổi giận 
  Bởi vì bậc Giác ngộ 
  Không vì vậy khổ đau. 

  65. Với kẻ xúc phạm Thầy 
  Và người thân của ta 
  Ta nên dằn cơn giận 
  Mà nên quán chiếu rằng 
  Đó là nhân duyên sinh. 

  66. Khổ sinh từ nhân duyên 
  Cố ý hay vô tình 
  Chúng sinh không thể thoát 
  Chỉ chúng sinh hữu tình 
  Mới ý thức được khổ 
  Vậy ta nên nhẫn chịu. 

  67. Người làm ác bởi si 
  Kẻ nổi giận vì mê 
  Vậy ai người có lỗi 
  Vậy kẻ nào vô tội? 

  68. Xưa ta đã tạo nghiệp 
  Nay ta nhận quả báo 
  Mọi sự sinh từ nghiệp 
  Sao ta trách giận người? 

  69. Khi đã hiểu như vậy, 
  Ta cố làm việc lành 
  Cầu mong mọi chúng sinh 
  Biết yêu thương lẫn nhau. 

  70-71. Một ngôi nhà bốc lửa 
  Có thể lan nhà bên 
  Ta phải rút tranh rạ 
  Và thứ dễ bắt lửa; 
  Cũng vậy phải loại ngay 
  Bao ý niệm tham đắm 
  Bắt mồi cho lửa sân 
  Thiêu rụi kho công đức. 

  72. Kẻ tử tù được thả 
  Sau khi bị chặt tay 
  Phải chăng là bất hạnh? 
  Kham chịu khổ thế gian 
  Để thoát khổ địa ngục 
  Phải chăng là bất hạnh? 

  73. Nay ta không chịu nổi 
  Một chút khổ nho nhỏ 
  Sao ta không diệt sân 
  Vì nó là nguyên nhân 
  Sinh ra khổ địa ngục? 

  74. Vì sân nên ngàn lần 
  Tôi đã bị đau khổ 
  Vì lửa địa ngục đốt. 
  Điều này chẳng lợi gì 
  Cho ta và kẻ khác! 

  75. Đau khổ của đời này 
  So ra tương đối nhẹ 
  Mà còn đem lợi lớn; 
  Vậy ta nên vui vẻ 
  Nhẫn chịu khổ nhỏ này 
  Vì nó giúp xua tan 
  Đau khổ của chúng sinh. 

  Ganh tỵ

  76. Có những kẻ hân hoan 
  Và không ngớt ca ngợi 
  Công đức của người khác. 
  Tâm ý của ta ơi! 
  Sao không biết hân hoan 
  Nhập cuộc khen ngợi này! 

  77. Đó là một niềm vui 
  Không thể nào chê trách 
  Đó là nguồn hạnh phúc 
  Mà thánh nhân không chê 
  Đó cũng là phương tiện 
  Để thu phục lòng người. 

  78. Nếu ngươi không chấp nhận 
  Niềm an vui kẻ khác 
  [Bởi vì ngươi ganh tỵ] 
  Thì ngươi sẽ mất sạch 
  Tất cả những phước đức 
  Hiện rõ hay ẩn tàng. 

  79. Ai khen công đức ta 
  Ta mong họ an vui 
  Ai khen công đức người 
  Sao ngươi lại thờ ơ? 

  80. Ta phát tâm Bồ đề 
  Cầu mọi loài an vui 
  Nay chúng sinh hạnh phúc 
  Sao ngươi lại sân hận? 

  81. Lúc đầu ngươi phát tâm 
  Cầu mọi người thành Phật 
  Được ba cõi cúng dường; 
  Nay sao ngươi sầu khổ 
  Khi người khác được cúng?

  82. Đối với gia đình ngươi 
  Ngươi phải lo cấp dưỡng 
  Nay kẻ khác cung phụng 
  Sao ngươi lại nổi sân? 

  83. Không cầu mong chúng sinh 
  Được một chút toại ý 
  Thì sao cầu mong chúng 
  Được thành tựu giác ngộ? 

  84. Các lễ vật cúng dường 
  Không đến tay khất sĩ 
  Ắt còn tại thí chủ 
  Chúng không thuộc phần ta 
  Ta bận tâm làm gì 
  Với việc cho hay không? 

  85. Khất sĩ có nên chăng 
  Bỏ phước báo cúng dường? 
  Thí chủ có nên chăng 
  Kềm hãm hạnh bố thí? 
  Ngươi còn hận nỗi gì! 

  86. Ngươi chẳng hối lỗi mình 
  Do nghiệp ác gây ra 
  Lại tranh chấp với người 
  Biết tô bồi phước đức? 

  87-88. Kẻ thù ngươi gặp nạn 
  Có gì để ngươi vui? 
  Không phải vì ngươi muốn 
  Mà tai nạn xảy ra. 

  Dù kẻ kia bị nạn 
  Theo ý ngươi mong muốn 
  Thì ngươi được lợi gì? 
  Và nếu ngươi nói rằng 
  “ Thế là tôi mãn nguyện” 
   Thì tai ương lớn hơn 
  Bám chặt ngươi sau này. 

  89. Đó là lưỡi câu sắc 
  Mà ái dục tung ra 
  Lúc cá đã cắn câu 
  Ngục tốt mua nấu nhừ 
  Trong nồi đồng địa ngục. 

  90-91. Khen ngợi và vinh quang 
  Không tăng thêm công đức 
  Không nâng cao tuổi thọ 
  Và khỏe mạnh, sống lâu 
  Cũng không khiến thân thể 
  Được vui thú, khinh an. 

  Tuy chúng là những thứ 
  Mà người khôn ở đời 
  Tìm thấy được lợi thế 
  Và với kẻ mua vui 
  Thì rượu chè bài bạc. 

  92. Vì mưu cầu danh vọng 
  Mà mất của, tán mạng. 
  Danh vọng nuốt được chăng? 
  Chết rồi ai vui hưởng ?

  93. Khi lâu đài cát sụp, 
  Trẻ nít liền khóc than 
  Tâm ta như tâm chúng 
  Khi danh vọng suy tàn. 

  94. Lời khen là tiếng vang 
  Nó chẳng có trí óc 
  Vậy thì nó làm sao 
  Có thể khen tôi được? 
  Nhưng với ý nghĩ rằng 
  Ai đó vui vì tôi 
  Thì đó là lý do 
  Khiến cho lòng tôi vui.

  95. Nếu niềm vui của tôi 
  Đến từ vui của người 
  Thì dù trường hợp nào 
  Tôi vẫn được vui tươi 
  Vậy sao tôi không vui 
  Khi có người sung sướng 
  Mở lời khen kẻ khác? 

  96. À thế ra cuối cùng 
  Ta vui vì được khen 
  Một thái độ như vậy 
  Khác gì trò trẻ con? 

  98. Danh vọng và lời khen 
  Quấy nhiễu tâm thanh tịnh 
  Làm suy nỗi lo sợ 
  Trước sinh tử luân hồi 
  Chúng nẩy sinh ganh tỵ 
  Đối với người đức độ 
  Vì vậy bao công đức 
  Được chính tôi tạo ra 
  Sẽ trở thành mây khói.

  Kẻ thù là ân nhân

  99. Những kẻ nào chống đối 
  Và chôn danh vọng tôi 
  Chính họ là những người 
  Ngăn tôi vào nẻo ác. 

  100. Người tầm cầu giải thoát 
  Không để lợi danh buộc 
  Sao ta lại tức giận 
  Kẻ cởi trói cho ta? 

  101. Khi tôi muốn đi đến 
  Một nơi đầy thống khổ 
  Nhờ phước lành của Phật 
  Khiến người muốn hại tôi 
  Đóng cửa chận đuờng đi 
  Không cho vào chốn khổ 
  Tai sao tôi giận họ? 

  102. Bảo rằng: “Họ cản trở 
  Công đức tôi muốn làm” 
  Cũng không nên giận họ 
  Vì con đường tôi chọn 
  Là tu hạnh nhẫn nhục 
  Vậy sự ngăn chận ấy 
  Là điều kiện rất tốt 
  Giúp cho tôi tu hành. 

  103. Tự mình đã gây lỗi 
  Lại không nhẫn nhịn người 
  Là tôi tự cản trở 
  Việc tu tạo phước đức. 

  104. Cái này không thể có 
  Nếu cái kia không có 
  Và nếu cái này có 
  Thì cái kia là nhân; 
  Kẻ hại ta là nhân 
  Giúp ta tu nhẫn nhục 
  Sao bảo họ phản phúc? 

  105. Người xin đến đúng thời 
  Không ngăn việc bố thí 
  Khất sĩ đi truyền giới 
  Không phải là trở ngại 
  Cho người muốn xuất gia. 

  106. Những kẻ đi ăn xin 
  Có mặt khắp mọi nơi 
  Ngược lại rất khó tìm 
  Những kẻ muốn hại người 
  Đâu có ai hại tôi 
  Nếu tôi không hại ai. 

  107. Kẻ thù tự đến tôi 
  Như kho báu trong nhà 
  Không nhọc công tìm kiếm 
  Kẻ thù ấy giúp tôi 
  Trên đường đến giác ngộ! 

  108. Có kẻ thù và tôi 
  Mới tác thành hạnh nhẫn 
  Quả báo công đức ấy 
  Nên dành cho kẻ thù 
  Đã tạo duyên tu nhẫn. 

  109. Nếu nghĩ rằng kẻ thù 
  Không có ý giúp tôi 
  Để triễn khai hạnh nhẫn 
  Nên không đáng coi trọng 
  Thì tôi cũng không nên 
  Cung kính với chánh pháp 
  Vì chánh pháp vô tư 
  Trong việc tôi tu hành. 

  110. Nếu không trọng kẻ thù 
  Bởì muốn hãm hại tôi 
  Vậy làm sao tu nhẫn? 
  Tu với y sĩ ư 
  Kẻ hết lòng chữa bệnh? 

  111. Khi nhận biết ác ý 
  Của kẻ thù nghịch ta 
  Hãy phát khởi nhẫn nhục 
  Họ là nguồn nhẫn nhục 
  Vậy nên cung kính họ 
  Như cung kính chánh pháp. 

  Yêu thương chúng sinh

  112. Bởi vậy đức Phật dạy 
  Chúng sinh và chư Phật 
  Đều là ruộng phước tốt 
  Nhờ cúng dường cả hai 
  Nhiều người sẽ giác ngộ. 

  113. Nhờ chúng sinh và Phật 
  Mà ta đạt hạnh Phật 
  Sao chỉ cung kính Phật 
  Mà không kính chúng sinh? 

  114. Chủ trương của chư Phật 
  Không đồng với chúng sinh 
  Song tác động ngang nhau 
  Đều giúp ta thành Phật. 

  115. Chúng sinh không số lượng 
  Nên cúng dường tất cả 
  Nhờ vậy mà nhận được 
  Phước đức lớn vô biên 
  Công đức Phật vô lượng 
  Nhờ cúng dường đức Phật 
  Cũng được phước không lường. 

  116. Chư Phật và chúng sinh 
  Tất cả đều giúp ta 
  Thành tựu được hạnh Phật 
  Song không chúng sinh nào 
  Có thể so với Phật 
  Vì biển công đức Phật 
  Vốn vô lượng vô biên. 

  117. Tuy vậy với chúng sinh 
  Có chút ít công đức 
  Thì ba cõi hợp lại 
  Không đủ để cúng dường. 

  118. Tất cả mỗi chúng sinh 
  Đều có sẵn Phật tính 
  Nên cúng dường chúng sinh 
  Là cúng dường Phật tính. 

  119. Phật là bạn chúng sinh 
  Ban vô lượng ân đức. 
  Vậy muốn báo ơn Phật 
  Hãy cứu giúp chúng sinh. 

  120. Hãy làm lợi chúng sinh 
  Mới đủ báo ơn Phật 
  Phật từng bỏ thân mạng 
  Tự vào ngục Vô gián 
  Để cứu độ chúng sinh 
  Vậy ta nên cứu độ 
  Cho tất cả sinh linh 
  Và ngay cả kẻ thù. 

  121. Phật cứu độ chúng sinh 
  Không tiếc nuối thân mình 
  Sao tôi vẫn ngạo mạn 
  Không phục vụ chúng sinh? 

  122. Người vui, Phật vui theo 
  Người khổ, Phật thương xót 
  Giúp muôn loài hạnh phúc 
  Thì Phật cùng hân hoan 
  Làm đau khổ chúng sinh 
  Tức làm tổn thương Phật. 

  123. Khi thân bị lửa vây 
  Làm sao vui sướng được 
  Khi thấy chúng sinh khổ 
  Các bậc Đại Từ Bi 
  Không thể nào an lạc. 

  124. Quá khứ tôi gây khổ 
  Cho bao nhiêu chúng sinh 
  Vô tình làm buồn Phật 
  Nay tôi xin sám hối 
  Xin Phật tha thứ cho. 

  125. Để dâng Phật niềm vui 
  Từ nay đến tương lai 
  Tôi phục vụ muôn loài 
  Với trái tim thành khẩn 
  Dầu tôi bị chà đạp 
  Vẫn ráng làm Phật vui. 

  126. Phật với tâm Đại bi 
  Xem chúng sinh như mình 
  Tất cả có Phật tính 
  Sao ta không tôn kính? 

  127. Tôn thờ Đức Thế tôn 
  Đạt mục tiêu giải thoát 
  Xoá đau khổ trần gian 
  Là nhiệm vụ của tôi. 

  128-129. Vị đại thần của Vua 
  Đàn áp, hại dân chúng 
  Kẻ nhìn xa trông rộng 
  Chẳng thay đổi được gì 
  Bởi sau lưng ông ấy 
  Còn thế lực của Vua. 

  130. Đối với kẻ yếu đuối 
  Đã gây nên tội lỗi 
  Cũng không nên tiêu diệt 
  Bởi vì sau lưng hắn 
  Là thế lực quỷ sứ 
  Đang giữ cửa địa ngục 
  Và cửa Phật từ bi 
  Bởi vậy với chúng sinh 
  Ta cần phải phục vụ 
  Như ta là kẻ hầu 
  Của vị vua dễ cáu. 

  131. Sự trừng phạt của vua 
  Được so sánh nổi chăng 
  Với thống khổ địa ngục 
  Do quả báo hành động 
  Ngược đãi hại chúng sinh? 

  132. Sự ban ơn của vua 
  Đủ so sánh được chăng 
  Với thành tựu Phật quả 
  Từ hành động lợi tha 
  Giúp chúng sinh an lạc? 

  133-134. Khoan nói đến Phật quả 
  Kết tựu từ hành động 
  Quý trọng mọi chúng sinh 
  Ngay trong cõi đời này 
  Kẻ nhẫn nhục nhận được 
  Bao hạnh phúc tràn đầy 
  Của một vị Đế vương 
  Ví như được danh vọng 
  Được sắc đẹp, vui tươi 
  Được sức khỏe, trường thọ.

• 8. CHƯƠNG BẢY: TINH TẤN

  CHƯƠNG BẢY 
  TINH TẤN

  1.Sau khi đạt nhẫn nhục 
  Phải tu hạnh tinh tấn 
  Sức mạnh của chuyên cần 
  Là nguồn gốc giác ngộ 
  Nếu tinh tấn không có 
  Công đức sẽ không sinh 
  Như khi gió lặng thinh 
  Thì không có chuyển động.

  2.Vậy Tinh tấn là gì ? 
  - Là làm lành, tránh dữ. 
  - Đối nghịch là lười biếng, 
  Chán nản, không tự tin, 
  Hướng về nẻo bất chính.

  Những lực đối kháng

  3. Nhàn rỗi, ham hưởng lạc 
  Ưa ngủ, thích dựa người 
  Khiến cho lòng thờ ơ 
  Trước luân hồi thống khổ.

  4.Bị tật xấu săn đuổi 
  Sụp vào bẩy thọ sinh 
  Sao ngươi không biết mình 
  Rơi vào miệng thần chết?

  5.Ngươi thấy chăng đồng bạn 
  Lần lượt bị giết hại 
  Sao ngươi vẫn dửng dưng 
  Như trâu trước đồ tể ?

  6.Bị tử thần rình rập 
  Lối thoát bị phủ vây 
  Sao ngươi vẫn thích thú 
  Ăn ngủ và yêu đương ?

  7.Thần Chết chuẩn bị xong 
  Liền tìm ngay đến ngươi 
  Khi ấy bỏ biếng lười 
  Cũng đã là quá muộn!

  8-10. “Việc này tôi chưa đạt 
  Việc kia vừa khởi công 
  Việc khác còn dang dở“ 
  Tử thần đột nhiên đến 
  Khiến lòng tôi suy nghĩ: 
  “Ôi! Mạng ta hết rồi“

  Nhìn người thân tuyệt vọng 
  Lệ đẫm má u sầu 
  Thấy sứ giả tử thần 
  Ray rức nhớ tội ác 
  Tai vang tiếng địa ngục 
  Cuống quít biết làm gì?

  11. Như cá nằm cát nóng 
  Thống khổ biết dường nao 
  Kinh thay lửa địa ngục 
  Dành riêng cho tội nhân!

  12. Như da non trẻ thơ 
  Bỏng nước sôi đau xót 
  Làm sao an nhiên được 
  Trước quả báo địa ngục?

  13. Lười mà muốn được thưởng 
  Khác nào đứa trẻ thơ 
  Thích được nước sôi dội. 
  Thần chết đến thình lình 
  Lại tưởng mình trường sinh! 
  Ngươi đương nhiên phải chết!

  14. Hãy sử dụng thân này 
  Như một chiếc bè con 
  Để mau vượt biển khổ; 
  Chiếc bè này mai sai 
  Thật vô cùng khó kiếm 
  Này hỡi kẻ ngu ơi 
  Đừng ngủ trong lúc này!

  15. Hãy theo Pháp cao thượng, 
  Nguồn an lạc tuyệt đỉnh 
  Hãy bỏ thói hư hèn 
  Dẫn đưa đến khổ đau.

  Phương pháp hỗ trợ cho sự  
  tu tập Tinh tấn

  16. Hãy tu tập thiền định 
  Hãy can đảm tự tin 
  Và làm chủ chính mình 
  Hãy thực hành bình đẳng (12) 
  Đổi vị trí cho nhau 
  Đặt người vào chỗ ta 
  Ta đổi chỗ với người 
  Xem người cũng như ta.

  Tự tin

  17-18. Đừng để nhụt ý chí 
  Vì lo lắng băn khoăn 
  “Mình giác ngộ được chăng?“ 
  Bởi vì Phật tuyên bố 
  Điều chân thật sau đây: 
  Nhờ sức mạnh Tinh tấn 
  Mà côn trùng, ruồi muỗi 
  Có ngày được giác ngộ.

  19. Tôi được sinh làm người 
  Biết phân biệt xấu tốt 
  Nếu sống hạnh Bồ Tát 
  Chẳng lẽ không giác ngộ ?

  20. Nếu nói : “Tôi lo sợ 
  Phải bố thí tay chân” 
  Đó là thiếu suy xét 
  Không cân phân nặng nhẹ.

  21.Trải qua vô số kiếp 
  Tôi đã muôn triệu lần 
  Bị đâm, đốt, cưa, xẻ 
  Song vẫn chưa giác ngộ.

  22. Ngược lại, khổ hôm nay 
  Giúp tôi được giác ngộ; 
  Khổ này có giới hạn 
  Như thể lấy gai đâm 
  Phải chịu đau khi mổ

  23. Y sĩ muốn trị bệnh 
  Dùng liệu pháp gây đau 
  Vậy cố chịu khổ nhỏ 
  Để diệt trừ khổ lớn.

  24. Người y sĩ tài ba 
  Không cần liệu pháp ấy; 
  Bằng phương pháp dịu êm 
  Cũng chữa lành bệnh nặng.

  25. Đấng Y Vương dạy rằng 
  Đệ tử lúc ban đầu 
  Nên bố thí thực phẩm, 
  Khi tu tập nhuần nhuyễn 
  Mới bố thí thịt da.

  26. Khi tâm đã thuần thục 
  Xem thân như cỏ cây 
  Thì khó chi bố thí 
  Thân thể và thịt xương! 

  27. Lúc ấy bậc Bồ Tát 
  Thoát ly mọi khổ đau 
  Của cả thân và tâm. 
  Chính tà kiến chấp ngã 
  Làm thân tâm khổ sầu.

  28. Nhờ tạo được phước đức 
  Nên thân hưởng khinh an 
  Nhờ tinh tấn tu tập 
  Nện tâm hưởng thanh tịnh; 
  Vì lợi ích chúng sinh 
  Bồ Tát vào sinh tử 
  Nhưng chẳng hề khổ đau.

  29. Nhờ năng lực bồ đề 
  Tẩy trừ nghiệp ác xưa 
  Tạo vô lượng công đức 
  Nên hơn hàng Thanh Văn.

  30. Có bậc Hiền giả nào 
  Lại sinh lòng chán nản 
  Khi cỡi xe Bồ đề 
  Lướt qua mọi mỏi mệt 
  Đi từ hạnh phúc này 
  Đến bao hạnh phúc khác?

  Các năng lực

  31. Để cứu độ chúng sinh 
  Cần có bốn năng lực: 
  Là nguyện vọng, quyết tâm 
  Hoan hỷ và điều độ; 
  Qua thể nghiệm khổ đau 
  Và quán sát lợi ích 
  Phát sinh từ việc thiện 
  Mà nguyện vọng lớn lên.

  32. Muốn tăng trưởng tinh tấn 
  Hãy trừ lực đối nghịch 
  Bằng sáu lực sau đây: 
  Nguyện, tự tin, hỷ, xả 
  Hy sinh và giới hạnh.

  Nhu cầu làm điều thiện

  33. Phải diệt trừ vô số 
  Lỗi của mình và người; 
  Trong việc thanh lọc này 
  Để diệt mỗi một lỗi 
  Phải cần vô số kiếp.

  34.Trong khi tôi chưa có 
  Một mảy may tinh tấn 
  Để thực sự diệt lỗi, 
  Song không hiểu tại sao 
  Tim tôi không vỡ tung 
  Trước vô số khổ đau?

  35. Khó thay việc góp nhặt 
  Hằng hà sa công đức 
  Cho tôi và cho người 
  Trong khi chỉ để đạt 
  Mỗi một công đức thôi 
  Phải tu vô lượng kiếp.

  36. Vậy mà tôi chưa hề 
  Tu được công đức nào 
  Vô ích thay cái kiếp 
  Được mang thân con người!

  37. Tôi chưa được hạnh phúc 
  Dâng lễ cúng dường Phật 
  Vẫn chưa cung kính Pháp 
  Chưa cứu giúp người nghèo.

  38. Tôi chưa đem an toàn 
  Đến những người lo sợ 
  Và chưa đem hạnh phúc 
  Đến người bị đọa đày. 
  Tôi trở thành bào thai 
  Cũng chỉ để đau khổ.

  39.“Vì trong kiếp quá khứ 
  Không hướng về Phật Pháp 
  Nên nay chịu thiệt thòi!“ 
  Ai nhận thức như vậy 
  Sẽ không ngơ Chánh Pháp.

  40. Đức Phật chỉ dạy rằng 
  Thệ nguyện làm điều lành 
  Là nguồn gốc phước đức 
  Nguyện này được khởi sinh 
  Từ quán chiếu thường xuyên 
  Về nhân quả hành động.

  41. Hành động của kẻ ác 
  Luôn đem lại hậu quả 
  Là hy vọng tiêu tan 
  Là khổ đau, ngao ngán.

  42. Do tâm nguyện hướng thiện 
  Mà làm nhiều việc lành 
  Đến đâu cũng gặp được 
  Những phước báo hiện tiền.

  43. Những kẻ làm điều ác 
  Dù cầu mong hạnh phúc 
  Đến đâu cũng khổ đau 
  Do gặp quả báo ác.

  44. Nhờ luôn làm việc lành 
  Nên Bồ tát hóa sinh 
  Trong lòng sen thơm ngát (13) 
  Với thân thể đẹp tươi 
  Trong hào quang chư Phật 
  Được nuôi nấng vinh quang 
  Bằng pháp âm vi diệu 
  Và sống như con Phật 
  Trước mặt đấng Như Lai.

  45. Nhưng khi gieo nghiệp ác 
  Hậu quả sẽ bi đát 
  Bị ngục tốt Diêm Vương 
  Lột da, lóc thịt xương 
  Uống nước đồng sôi sục 
  Quỵ ngã trên sàn nóng 
  Bị gươm dao nung đỏ 
  Chém băm thịt nát nhừ.

  Quyết tâm

  46. Qua quán sát nhân quả 
  Ta cần phải phát nguyện 
  Quyết chí tu hạnh lành 
  Theo Kinh Kim Cương Tràng.

  47. Trước khi làm việc gì 
  Hãy xét mọi khả năng; 
  Tốt hơn thà không làm 
  Hơn bỏ dở công việc.

  48. Nếu cứ bỏ dở việc 
  Sẽ trở thành thói quen 
  Suốt đời đời kiếp kiếp; 
  Từ nghiệp ác như vậy 
  Đau khổ mãi gia tăng 
  Việc nào cũng dở dang 
  Thì giờ đành lãng phí!

  49. Cần giữ ba quyết tâm : 
  Vì công việc của mình 
  Vì phiền não của mình 
  Vì năng lực của mình 
  “Tôi phải làm một mình“. 
  Đó chính là ý chí 
  Thúc đẩy tôi hành động.

  50. Đời không thể tự giúp 
  Bởi bị phiền não buộc 
  Vậy tôi phải giúp đời 
  Vì có khả năng hơn 
  So với kẻ lang thang.

  51.Thấy người làm việc hèn 
  Sao tôi nỡ ngồi yên 
  Phải chăng tôi ngã mạn 
  Nghĩ mình hơn kẻ khác 
  Tốt nhất đừng kiêu căng.

  52. Đối với cắc kè chết 
  Con quạ lầm tưởng mình 
  Là đại bàng dũng mãnh 
  Khi tâm ta yếu hèn 
  Thì một buông lung nhỏ 
  Cũng đủ làm hại ta.

  53. Tại sao lại buông lung 
  Không tinh tấn hành thiện? 
  Tôi cần phải tự tin 
  Và hăng hái tu hành 
  Dù gặp trở ngại lớn 
  Đều có thể vượt qua.

  54. Với tín tâm kiên cố 
  Tôi khắc phục buông lung 
  Nếu không thể thắng nó 
  Không thể vượt Tam giới.

  55. “Tôi phải thắng tất cả 
  Tôi không để bị thua“ 
  Chính kiến tôi như thế. 
  Tôi là sư tử con 
  Con của đấng Chiến thắng.

  56. Bất cứ chúng sinh nào 
  Bị kiêu căng chế ngự 
  Đều thật sự yếu hèn. 
  Kẻ nào vững tự tin 
  Sẽ không để gục thua 
  Trước kẻ thù kiêu ngạo.

  57.-58. Kiêu ngạo dẫn ta đến 
  Số phận rất tồi tệ 
  Dù rằng được làm người 
  Cũng chẳng được vui tươi 
  Ăn cơm thừa canh cặn 
  Xấu xí và suy nhược 
  Bị khinh chê khắp nơi 
  Đó chính là số phận 
  Của những kẻ kiêu căng.

  (Hỏi) “Còn những kẻ khiêm tốn 
  Thuộc hạng người tự tin 
  Thì họ như thế nào?“

  59.( Đáp) Họ là những anh hùng 
  Đầy chiến công oanh liệt 
  Thắng kẻ thù kiêu ngạo 
  Phá hủy sự lớn lên 
  Của ngã mạn đáng sợ 
  Rồi họ sẽ tuyên bố 
  Chiến công họ trọn thành 
  Cho thế gian đều biết (14).

  60. Dù phiền não phủ vây 
  Họ không hề chiến bại 
  Hùng dũng như sư tử 
  Đứng giữa một bầy chồn.

  61. Họ không để phiền não 
  Chiến thắng chế ngự mình 
  Như giữ gìn đôi mắt 
  Lúc cấp bách gặp nguy.

  Hoan hỷ

  62. Khi quyết làm việc gì 
  Bồ Tát say mê làm 
  Tâm để trọn vào đó 
  Giống như người đánh bạc 
  Mê say quyết ăn thua.

  63. Vì mưu cầu hạnh phúc 
  Không ngại làm công đức 
  Hạnh phúc đến hay không 
  Lòng tự tại thong dong; 
  Duy chỉ có việc làm 
  Mới chính là hạnh phúc; 
  Vậy nếu không làm gì 
  Làm sao đạt hạnh phúc?

  64. Lạc thú của trần gian 
  Như mật trên dao bén 
  Người đời nếm không chán; 
  Nhưng đối với công đức 
  Dẫn dắt đến an vui 
  Bồ Tát chán sao được?

  65. Vì vậy xong việc này 
  Bồ Tát làm việc khác 
  Như voi bị nắng thiêu 
  Bắt gặp được ao mát 
  Liền ào ngay xuống tắm.

  Quên mình

  66. Say sưa làm kiệt sức 
  Bồ Tát nghỉ xả hơi 
  Để rồi lại tiếp tục; 
  Công đức nào hoàn thành 
  Bồ Tát để sang bên 
  Sẵn sàng nhận việc khác.

  Hoàn toàn quên mình

  67. Bồ Tát luôn đề phòng 
  Cú đòn của lạc thú 
  Và phản công hữu hiệu 
  Như kiếm sĩ tài ba 
  Trước kẻ địch lão luyện.

  68. Trong trận, kiếm lỡ rơi 
  Kiếm sĩ vội nhặt lại 
  Bồ Tát cũng như vậy 
  Khi kiếm chánh niệm rơi 
  Liền nhặt lại tức khắc 
  Vì sợ sa địa ngục.

  69. Như thuốc độc vào máu 
  Sẽ lan khắp toàn thân 
  Phiền não gặp tà kiến 
  Sẽ ngập tràn trong tâm.

  70. Kẻ tu hạnh Bồ Tát 
  Phải hết sức chú ý 
  Như người mang bát dầu 
  Bị dọa chém rơi đầu 
  Nếu làm rơi một giọt.

  71. Như rắn bò lên bụng 
  Tức tốc hất nó đi 
  Cũng vậy, phải xua ngay 
  Cơn lười biếng, uể oải.

  72. Mỗi khi lỡ buông lung 
  Nên tự trách bản thân 
  Và suy nghĩ chín chắn 
  Về lỗi lầm đã làm 
  Để không còn tái phạm.

  73. Vì vậy nên thân cận 
  Các bậc thiện tri thức 
  Để học cách tu tập 
  Giữ gìn được chánh niệm.

  74. Trước khi làm công đức 
  Phải chú tâm nhớ lại 
  Lời dạy về chánh niệm 
  Và sẵn sàng tinh tấn.

  75. Như bông tơ nhẹ nhàng 
  Bay thuận theo làn gió 
  Mọi việc của Bồ Tát 
  Tất cả đều thuận theo 
  Sức mạnh của Tinh Tấn 
  Nhờ vậy lực nhiệm mầu 
  Cũng được tự phát huy.

• 9. CHƯƠNG TÁM: THIỀN QUÁN

  CHƯƠNG TÁM 
  THIỀN QUÁN

  1. Phát huy tinh tấn rồi 
  Bồ Tát tu thiền quán ; 
  Người mà tâm tán loạn 
  Bị giam chốn buồn phiền.

  Sống ẩn dật

  2. Nhờ thân, tâm xa lìa 
  Với cuộc đời trần thế 
  Bồ tát sống ẩn dật 
  Nên tán loạn không sinh.

  Thân sống thoát ly

  3. Vì luyến ái tự ngã 
  Vì tham lợi tham danh 
  Nên bám víu trần thế; 
  Hãy theo bậc trí tuệ 
  Quán chiếu điều sau đây:

  4. “Ai có tâm vắng lặng 
  Với trí tuệ sáng suốt 
  Mới diệt được buồn phiền” 
  Vậy cần phải bắt đầu 
  Bằng tu tập an định; 
  Những vị đã hoan hỷ 
  Sống ly cách thế gian 
  Tu theo phương pháp này 
  Đã đạt tâm an định.

  Từ bỏ luyến ái

  5. Thân ta đã giới hạn 
  Vậy ta đâu thể nào 
  Yêu người cũng hạn định 
  Dù tái sinh ngàn lần 
  Cũng khó gặp người xưa.

  6. Tìm không gặp, sẽ buồn 
  Không giữ được chánh định 
  Nếu gặp, cũng đau khổ 
  Vì tâm tư sục sôi 
  Bao đòi hỏi thuở xưa.

  7. Vì không thấy thực tại 
  Nên con người lãng quên 
  Nỗi sợ hãi địa ngục ; 
  Vì luyến ái người yêu 
  Đành chịu tiếp khổ lụy.

  8. Mãi bận bịu người thân 
  Đời trôi qua vô nghĩa 
  Vì bè bạn không bền 
  Đành xa Pháp vĩnh cửu.

  9. Ai sống như người ngu 
  Số phận sẽ tồi tàn 
  Ai không sống giống họ 
  Họ không thèm trọng vọng 
  Nhưng được lợi ích gì 
  Khi thân cận kẻ ngu?

  10. Phút trước còn là bạn 
  Phút sau thành địch thù 
  Vui cũng chuốc oán cừu 
  Khó thỏa lòng nhân thế.

  11. Ta khuyên họ điều phải 
  Họ giận, kéo ta lui 
  Nếu không nghe lời họ 
  Họ bừng bừng nổi sân 
  Và rơi vào ngõ ác.

  12. Ganh ghét người hơn mình 
  Cạnh tranh kẻ bằng mình 
  Khinh thị người thua mình 
  Được khen thì khoái trá 
  Bị chê lại giận dữ 
  Với kẻ ngu như vậy 
  Làm bạn có ích chi?

  13. Giao du với kẻ ngu 
  Sẽ tự tâng bốc mình 
  Và hạ thấp người khác, 
  Ưa bàn chuyện thế tục 
  Những trò vô ích này 
  Quanh quẩn với người ngu.

  14. Những giao du như vậy 
  Chỉ sản sinh bất hạnh 
  Tốt hơn, sống một mình 
  Tâm hạnh phúc, sáng trong.

  15. Hãy lánh xa người ngu 
  Nếu gặp chỉ vui chào 
  Không phải để thân mật 
  Mà vì lòng an nhiên.

  16. Như ong lấy mật hoa 
  Tôi sống với mọi người 
  Vì phục vụ chánh pháp 
  Bình thản như trăng soi.

  Từ bỏ lợi danh

  17. “Ta giàu có, danh vọng 
  Ai cũng cầu cạnh ta » 
  Kẻ nào nghĩ như vậy 
  Sẽ sợ trước thần chết.

  18. Vì tâm ý lỗi lầm 
  Không biết chân hạnh phúc 
  Nên khoái lạc tầm cầu 
  Đều biến thành đau khổ 
  Gấp ngàn lần lớn hơn.

  19. Do đó bậc Hiền giả 
  Không vướng bận tham ái ; 
  Tham ái gây lo sợ 
  Chúng đều đáng buông bỏ 
  Hãy giữ vững thiền quán.

  20. Nhiều người thật giàu sang 
  Danh vang khắp thiên hạ 
  Cuối cùng họ về đâu 
  Với những lợi danh ấy?

  21- 22. Thiếu gì kẻ khinh tôi 
  Sao tôi vui được khen? 
  Thiếu gì kẻ khen tôi 
  Sao tôi buồn bị chê ?

  Chúng sinh muốn đủ điều 
  Phật cũng không chiều nổi 
  Huống chi tôi ngu đần 
  Lo lắng làm sao được 
  Cho trần thế đảo điên?

  23. Kẻ nghèo họ khinh khi 
  Người giàu họ nói xấu 
  Bản chất tráo trở đó 
  Khiến tôi không thể gần.

  24. Đức Như Lai từng dạy 
  Người ngu không có bạn 
  Họ thân thiện với ai 
  Đều chỉ vì tư lợi.

  25. Cỏ cây không nghĩ xấu 
  Cũng không khó kết bạn 
  Ôi chừng nào tôi được 
  Sống an lành với chúng?

  Sống nơi hoang vắng

  26. Chừng nào tôi thảnh thơi 
  Đến ở nơi am vắng 
  Dưới tàng cây, hang động 
  Không lưu luyến trần gian.

  27. Bao giờ tôi mới được 
  Đến những vùng nguyên sơ 
  Không ai giành làm chủ 
  Không nhà cửa, tự do.

  28. Bao giờ tôi mới được 
  Ở yên không sợ hãi 
  Vỏn vẹn một bình bát, 
  Một chiếc áo cà sa 
  Mà kẻ trộm không thèm 
  Thậm chí không che thân 
  Đến, đi đều tự tại.

  29. Bao giờ tôi đến gần 
  Bãi tha ma đầy xác 
  Để quán tưởng thân này 
  Chẳng khác nào xương kia 
  Tất cả đều hoại diệt.

  30. Mai kia tôi chết đi 
  Thân tôi sẽ vữa nát 
  Hơi thối bốc nồng nàn 
  Khiến chó cũng tránh chê 

  31. Thân này, lúc đang sống 
  Thịt xương dính với nhau 
  Lúc chết thì tan rã 
  Quyến thuộc nào khác chi.

  32. Lúc sinh đã một mình 
  Lúc chết vẫn đơn độc 
  Thống khổ này ai chia 
  Thân quyến nào ích gì 
  Chỉ cản trở tu tập.

  33. Lữ khách trên đường dài 
  Tạm trú nơi lữ quán 
  Người đi trong luân hồi 
  Tạm trú trong một đời.

  34. Lúc nào tấm thân này 
  Chưa được bốn người khiêng 
  Chưa ai đưa tiễn khóc 
  Thì nên vào rừng tu.

  35. Ở đó không người than 
  Cũng chẳng có kẻ thù 
  Một mình sống ẩn dật 
  Với đời như đã chết 
  Không ai buồn đớn đau.

  36. Chung quanh đều vắng vẻ 
  Chẳng ai phiền khóc than 
  Nên khi tưởng niệm Phật 
  Tâm tán loạn liền ngưng.

  37. Hãy nên sống ẩn dật 
  Ít bận, dễ an lành 
  Giữa đồi nương xinh đẹp 
  Tâm định tĩnh khinh an.

  Tâm sống thoát ly

  38. Buông bỏ mọi lo âu 
  Tâm sẽ được chuyên chú 
  Tinh tấn tu thiền định 
  Chế ngự mọi đảo điên.

  Ái dục

  39. Ái dục sinh ra họa 
  Cho đời này, kiếp sau 
  Đây tù tội chết chóc 
  Kia địa ngục khổ sầu.

  40. Cũng chỉ vì ái dục 
  Mà ngươi đã khẩn cầu 
  Bao ông tơ bà nguyệt 
  Xe chỉ kết lương duyên 
  Hãy xem xét thật kỹ 
  Điều ấy có nên không 
  Hay đem đến tiếng xấu?

  41. Tính mạng dù hiểm nguy 
  Gia tài dù khánh tận 
  Tất cả vì ái dục 
  Tất cả vì khoái lạc 
  Chỉ ôm được người đẹp 
  Là khoái chí tiêu hồn.

  42. Kẻ ngươi ôm ngày xưa 
  Cũng chỉ là bộ xương 
  Vô chủ, không tự tính. 
  Nay chết hiện nguyên hình 
  Sao ngươi không ôm tiếp?

  43. Mãi đến ngày lễ cưới 
  Người đẹp mới ngẩng đầu 
  Ngươi kéo khăn che mặt 
  Mới thấy được khuôn trăng 
  Lúc chết quấn vải liệm 
  Ngươi thấy mặt ấy không?

  44. Dung mạo sau khăn che 
  Xưa làm mê hoặc ngươi 
  Nay kên kên mở ra 
  Ngươi hãy ngắm kỹ đi! 
  Sao ngươi lại bỏ chạy?

  45. Ngày xưa ai lén nhìn 
  Ngươi vội vàng che dấu 
  Nay kên kên mổ ăn 
  Hỡi kẻ ghen nhan sắc 
  Sao không bảo vệ đi?

  46. Ngươi nhìn khối thịt vữa 
  Kên kên tranh giành ăn: 
  Xưa kia ngươi nhọc công 
  Trang điểm bằng vòng hoa, 
  Hương liệu và nữ trang.

  47. Nhìn xương trắng bất động 
  Sao ngươi lại hãi kinh 
  Mà trước kia không sợ? 
  Sao không nghĩ rằng đó 
  Là tử thi di chuyển!

  48. Xưa nàng mặc xiêm y 
  Xinh đẹp làm ngươi thích 
  Nay xác thân trơ trụi 
  Ngươi có thích hay chăng 
  Mê chăng thây choàng áo?

  49. Nước miếng và phân tiểu 
  Do thức ăn sinh ra 
  Sao ngươi thích nước miếng 
  Mà lại ghê tởm phân?

  50. Những kẻ thương yêu nhau 
  Không thích gối nệm sạch 
  Vì thiếu hơi người tình 
  Từ thân thể tỏa ra. 

  51. Kẻ mê nhục dục nói: 
  “Cái gối tuy mềm mại 
  Nhưng không thể tạo được 
  Giấc nồng đôi uyên ương”. 
  Họ giận cả cái gối!

  52. Ngươi không ưa thứ bẩn 
  Sao lại ôm thân người 
  Có gân xương kết nối 
  Với da thịt đắp lên?

  53. Thân thể ngươi không sạch 
  Ngươi chưa hài lòng sao 
  Còn ham chi túi da 
  Không sạch của người khác?

  54. Nếu bảo chỉ thích nhìn 
  Và vuốt ve da thịt. 
  Sao ngươi không vuốt ve 
  Xác chết chẳng còn hồn?

  55. Vậy ngươi thích cái gì 
  Là tâm người yêu chăng? 
  Tâm không thể sờ, thấy 
  Mọi thứ được cảm nhận 
  Qua tất cả giác quan 
  Đều không phải là tâm! 
  Vậy ôm ấp thân kia 
  Chẳng nghĩa lý gì hết!

  56. Nếu không nhận thức được 
  Thân người khác không sạch 
  Đó chưa phải lạ kỳ 
  Nhưng chẳng biết mình dơ 
  Mới thực là kỳ lạ.

  57. Hỡi cái tâm suy đốn 
  Sao lại bỏ đóa sen 
  Vừa mới nở trong nắng 
  Để thích túi da dơ?

  58. Ngươi không muốn sờ mó 
  Đất cát đầy dơ bẩn 
  Sao ngươi muốn mó sờ 
  Tấm thân tiết đồ dơ?

  59. Ngươi không thích dơ bẩn 
  Tại sao ôm vào lòng 
  Tấm thân của người khác 
  Tiết đủ thứ không sạch?

  60. Con dòi sống trong phân 
  Ngươi không thể ưa thích 
  Tại sao thích thân này 
  Đầy chất phế thải dơ?

  61. Ngươi đã không ghê tởm 
  Thân không sạch của mình 
  Sao khát khao cơ thể 
  Không sạch của người khác?

  62. Long não và gia vị 
  Gạo thơm, thức ăn ngon 
  Từ miệng khạc nhổ ra 
  Làm đất bị ô nhiễm.

  63. Thân không sạch cũng vậy 
  Ai ai cũng tự thấy 
  Nếu lòng còn nghi ngờ 
  Hãy đi vào nghĩa địa 
  Quan sát những thây chết.

  64. Sao ngươi thích thân người 
  Mặc dù đã ý thức 
  Khi da bị lóc ra 
  Trông thật đáng kinh hãi!

  65. Thân không tự nhiên thơm 
  Ngát hương nhờ nước hoa 
  Chỉ vì mùi hương lạ 
  Mà đắm say thân nàng!

  66. Mùi hôi hám tự nhiên 
  Không kích thích lòng dục 
  Không khiến mê thân thể 
  Đó là niềm hạnh phúc 
  Bày chi chuyện độc hại 
  Xức dầu thơm lên thân!

  67. Mùi hương trầm tỏa ngát 
  Can hệ gì đến thân? 
  Tại sao nhân mùi hương 
  Mà sinh lòng thích nàng?

  68- 69. Thân người để tự nhiên 
  Với mặt, da trần trụi 
  Móng, tóc dài lê thê, 
  Răng vàng khè lốm đốm 
  Thân tự nhiên như thế 
  Trông đáng sợ vô cùng !

  Tại sao phải mệt nhọc 
  Bỏ công săn sóc nó ? 
  Vậy khác chi mài gươm 
  Để tự giết bản thân! 
  Ôi! Đời đầy lũ điên 
  Lúc nào cũng hồ hởi 
  Tự mê hoặc chính mình!

  70. Thấy xương ngoài nghĩa địa 
  Lòng ngươi sinh khiếp sợ 
  Sao lại vui khi thấy 
  Những bộ xương di chuyển 
  Đầy dãy khắp xóm làng.

  71. Hơn nữa tấm thân này 
  Dầu cho không được sạch 
  Phải trả tiền mới có 
  Đời này phải phục dịch 
  Đời sau càng khổ hơn 
  Trong các cõi địa ngục.

  72. Trẻ con không khả năng 
  Làm việc kiếm ra tiền 
  Nhờ đâu chúng hạnh phúc? 
  Lớn lên đời trôi qua 
  Trong công việc kiếm sống 
  Tuổi già đến bên chân 
  Sắc dục làm chi nữa?

  73. Có kẻ tham nhục dục 
  Suốt ngày làm kiệt sức, 
  Tối về nhà mệt mỏi 
  Lăn ngủ say như chết.

  74. Có kẻ vào quân đội 
  Khổ sầu xa vợ con 
  Tháng năm lòng dằn vặt 
  Mong đoàn tụ mỏi mòn.

  75. Có kẻ vì lợi lộc 
  Ngu si tự bán thân 
  Lợi lộc chưa hề thấy 
  Chỉ biết hầu hạ người.

  76. Có một số bà vợ 
  Bán thân làm tôi tớ 
  Trên bước đường đi xa 
  Phải sinh đẻ cấp bách 
  Dưới cây chốn rừng hoang.

  77. Có kẻ tìm vinh quang 
  Xông pha giữa chiến trường 
  Không màng đến tính mạng, 
  Vì đi tìm vinh quang 
  Mà gặp cảnh tù đày!

  78. Vì tham lam lợi danh 
  Nên thân bị tàn tật 
  Bị gươm đâm, tù đày 
  Hoặc giáo đâm, lửa đốt.

  79. Hãy nên nhận rõ rằng 
  Tài sản là bất hạnh 
  Vì nhọc nhằn tom góp 
  Sợ mất phải giữ ôm 
  Vì say mê tài sản 
  Nên không có phút giây 
  Tâm giải thoát khổ đau .

  80. Tham dục sinh phiền não 
  Khoái ít, khổ đau nhiều 
  Khác chi bò kéo xe 
  Được thưởng cho nhúm cỏ.

  81. Chỉ vì chút cảm khoái 
  - Mà thú vật dễ đạt - 
  Nhưng người phải bôn ba 
  Đày đoạ thân, tâm mình!

  82.- 83. Vì tấm thân bèo bọt 
  Mà chịu khổ trường kỳ 
  Rơi vào các địa ngục 
  Chịu số phận hẩm hiu.

  Trong khi chỉ cố gắng 
  Chịu đựng một ít khổ 
  Vì công việc tu hành 
  Thì sẽ thành Chánh giác. 
  So với hàng Bồ Tát 
  Kẻ tham dục phải chịu 
  Khổ cực nặng nề hơn 
  Mà chẳng đạt chánh quả.

   84. Dù dao kiếm, kẻ thù 
  Dù thuốc độc, vực sâu 
  Nếu so với ái dục 
  Không thể nguy hiểm bằng.

  85. Nên nhàm chán ái dục 
  Lìa tranh chấp, nhọc nhằn 
  Vui với cảnh ruộng đồng 
  Và núi rừng an tịnh.

  86. Đi bộ giữa gió rừng 
  Như được quạt êm mát 
  Thong dong trên phiến đá 
  Như sân thượng cung vua 
  Dưới ánh trăng tịnh thanh 
  Mùi hương trầm ngan ngát 
  Nghĩ đến việc giải thoát 
  Cho tất cả chúng sinh.

  87. Tùy ý ở lâu mau 
  Trong căn nhà hoang vắng 
  Hay tại một gốc cây 
  Hoặc trong những hang đá 
  Tâm không bận giữ của 
  An nhiên đi đó đây.

  88. Tự tại ở hay đi 
  Không vướng bận một ai 
  Đó là niềm hạnh phúc 
  Mà ngay cả Vua Trời 
  Cũng không thể hưởng được.

  Thiền quán

  89. Nhờ quán chiếu lợi ích 
  Của đời sống ẩn tích 
  Nên vọng tưởng tiêu trừ 
  Tập trung tu thiền định :

  Quán chiếu bình đẳng

  90. Trước hết nên quán chiếu 
  Tôi với người bình đẳng (15) 
  Ai ai cũng giống nhau 
  Đều tìm vui, tránh khổ 
  Vì vậy phải bảo vệ 
  Chúng sinh cũng như mình. 

  91. Thân gồm nhiều bộ phận 
  Nhưng khi bảo vệ chúng 
  Tôi xem chúng như “một” ; 
  Cũng vậy với chúng sinh 
  Tuy phân biệt nhiều loài 
  Song cùng chung sướng khổ 
  Nên xem chúng như “một”.

  92. Dù cái khổ của tôi 
  Không hành thân kẻ khác 
  Nhưng vì yêu “cái Ta” 
  Nên thật khó kham nỗi.

  93. Và cái khổ người khác 
  - Mà tôi không cảm nhận - 
  Nhưng vì yêu “cái Ta” 
  Nên họ cũng khó kham.

  94. Phải trừ khổ cho người 
  Như trừ khổ cho tôi 
  Phải giúp đỡ người khác 
  Vì họ cũng như tôi 
  Đều cùng là chúng sinh.

  95. Tôi và người giống nhau 
  Đều mưu cầu hạnh phúc 
  Vậy có gì khác biệt 
  Khi đều tìm hạnh phúc?

  96. Tôi và người giống nhau 
  Đều sợ nguy, sợ khổ 
  Vậy vì lý do nào 
  Khiến tôi chỉ cứu tôi 
  Mà không cứu người khác?

  97. Đừng nói : “Không cứu người 
  Vì nỗi khổ của họ 
  Không liên quan đến tôi, 
  Tại sao tôi bảo vệ 
  Và che chở cho họ?" 
  Cũng vậy, nỗi đau khổ 
  Của thân thể kiếp sau 
  Sẽ không hành hạ tôi 
  Nếu kiếp này tôi tu.

  98. Nếu bảo rằng : “Kiếp sau 
  Thân tôi vẫn là tôi” 
  Điều ấy e không đúng 
  Vì thân lúc chết đi 
  Không phải thân tái sinh!

  99. Bảo rằng: “Kẻ nào đau 
  Thì họ phải tự chữa” 
  Vậy khi chân bị đau 
  Tay không can hệ gì 
  Sao tay phải xoa chân?

  100. Bảo: “Điều vừa biện minh 
  Mặc dù phi lý thật 
  Song bởi vì chấp ngã 
  Nên nó được sinh ra”. 
  Nhưng những gì phi lý 
  Dù của ta hay người 
  Phải cực lực trừ bỏ.

  101. Tràng hạt và đội quân (16) 
  Thật ra là ảo tưởng 
  Của sự nối liên tục 
  Và của sự kết hợp. 
  Đau khổ cũng như vậy 
  Không ai là chủ thể 
  Của những sự khổ đau? 
  Vì vậy, ai là kẻ 
  Cảm nhận được khổ đau ?

  102. Khổ đau không có chủ 
  Nó chẳng thuộc về ai. 
  Chỉ riêng tính khổ đau 
  Mới cần được tiêu trừ 
  Vậy cần chi phân biệt 
  Giữa tôi và kẻ khác?

  103. - (Hỏi) “Nhưng nếu không có ai 
  Là người gánh chịu khổ 
  Tại sao phải diệt khổ ?”

  (Đáp) Vì chúng sinh bình đẳng 
  Nếu cấn phải diệt khổ 
  Ta phải diệt khắp nơi. 
  Nếu không thì không cả. 
  Không thể diệt cho mình 
  Mà bỏ lơ người khác.

  104. - (Hỏi) “Mở lòng từ như vậy 
  Nỗi khổ chỉ to thêm 
  Vậy từ bi làm chi! ”

  (Đáp) Nỗi khổ dù to hơn 
  Vì lòng từ mở rộng 
  Song thấm thía gì đâu 
  So với khổ muôn loài.

  105. Nếu một người chịu khổ 
  Để nhiều người khỏi khổ 
  Thì kẻ có lòng từ 
  Sẽ gánh trọn khổ ấy.

  106. Bồ tát Diệu Hoa Nguyệt (17) 
  Biết vua sắp hại mình 
  Dù vậy vẫn hy sinh 
  Chấp nhận chịu đau khổ 
  Để cứu khổ nhiều người.

  107. Với tâm được điều phục 
  Nhờ tu hạnh bình đẳng 
  Thấy chúng sinh như mình 
  Bồ Tát vào địa ngục 
  Để cứu độ chúng sinh 
  Nhẹ nhàng như thiên nga 
  Sà xuống ao sen mát.

  108. Giải thoát cho riêng mình 
  Đâu có nghĩa gì lớn; 
  Giải thoát cho chúng sinh 
  Bồ Tát đươc niềm vui 
  Dạt dào như biển cả.

  109. Giúp người được giải thoát 
  Bồ Tát không kiêu căng 
  Chuyên tâm làm công đức 
  Không mong được đáp đền.

  110. Tôi biết bảo vệ mình 
  Trước bao sự nhục mạ 
  Vậy với tâm từ bi 
  Tôi càng bảo vệ người.

  111. Tuy không là thực thể 
  Song nương theo tập quán 
  Nên ta đã chấp nhận 
  Tinh huyết của người khác (18) 
  Cấu tạo thành “cái Ta”.

  Hoán vị giữa ta với người

  112. Vậy tại sao không nhận 
  Thân người là thân ta? 
  Hoán đổi thân của mình 
  Thành ra thân của người 
  Đâu phải là chuyện khó?

  113. Nếu thấy mình xấu xa 
  Người là biển công đức 
  Thì nên tập thương người 
  Và từ bỏ chấp ngã.

  114. Ai cũng nhận tay chân 
  Là bộ phận thân thể 
  Sao không thừa nhận rằng 
  Chúng sinh là thành phần 
  Của toàn bộ thế giới.

  115. Thói quen khiến ta nhận 
  Thân vô ngã là “Ta” 
  Sao không tập thói quen 
  Xem người cũng là ta ?

  116. Nhờ thực hiện vô ngã 
  Ta sẽ không kiêu căng, 
  Không đợi chờ đền đáp 
  Khi làm lợi cho người.

  117. Trước đớn đau lo lắng 
  Ta biết bảo vệ mình. 
  Vậy đối với chúng sinh 
  Cũng phải luyện tâm ý 
  Biết bảo vệ, yêu thương.

  118. Vì vậy đấng Bảo Vệ 
  Đại Bi Quán thế Âm 
  Đã tặng danh hiệu mình 
  Để giúp đỡ chúng sinh 
  Tiêu trừ bao sợ hãi.

  119. Trước nhiệm vụ khó khăn 
  Ta không nên trốn chạy 
  Với thói quen như thế 
  Ta không sợ một ai 
  Dù xưa kia nghe tên 
  Ta đã từng khiếp vía.

  120. Ai muốn nhanh cứu mình 
  Và cứu nhanh người khác 
  Nên đổi người thành ta 
  Và đổi ta thành người 
  Đó là bí quyết tốt.

  121. Vì yêu quí thân mình 
  Nên sợ bị nguy hiểm. 
  Thân là gốc sinh sợ 
  Sao không ghét nó đi?

  122. Cũng chỉ vì thân này 
  Mà ta đã chống chọi 
  Với đói khát, đau bệnh. 
  Dùng trăm phương nghìn kế 
  Bắt giết cá, chim, thú 
  Rình đường và cướp giựt.

  123. Hoặc vì cầu lợi danh 
  Nhẫn tâm giết cha mẹ 
  Trộm tài vật Tam Bảo 
  Đến nỗi bị đốt thiêu 
  Trong địa ngục Vô gián

  124. Đã là kẻ thông minh 
  Thì không thể bảo vệ 
  Và cưng dưỡng thân này 
  Phải xem nó là địch 
  Và hãy khinh khi nó.

  125. Ai nghĩ rằng: “Nếu cho 
  Thì còn gì để ăn?” 
  Với lòng ích kỷ ấy 
  Sẽ vào đường ngạ quỷ; 
  Ai nghĩ rằng: “Ta ăn, 
  Vậy bố thí gì đây?” 
  Với lòng thương người đó 
  Sẽ vào đường Vua Trời.

  126. Vì mình mà hại người 
  Sẽ vào cõi địa ngục; 
  Vì người mà chịu cực 
  Sẽ hưởng được hạnh phúc.

  127. Vì tham địa vị cao 
  Nên kiếp sau thấp hèn ; 
  Cầu cho người được trọng 
  Kiếp sau được tôn sùng.

  128. Sai người khác phục dịch 
  Kiếp sau làm tôi đòi ; 
  Hiến mình để phụng sự 
  Kiếp sau được quan quyền.

  129. Ai lo hạnh phúc riêng 
  Sẽ khổ vì ích kỷ 
  Ai sung sướng trên đời 
  Đều nhờ nghiệp hy sinh 
  Đem hạnh phúc cho người.

  130. Đâu cần nói nhiều lời 
  Hãy nhìn sự khác biệt 
  Giữa người ngu, bậc thánh 
  Người ngu vì lợi riêng 
  Thánh nhân vì lợi người.

  131. Không đổi vui của mình 
  Lấy khổ đau kẻ khác 
  Thì ta sẽ không thể 
  Thành tựu quả Chánh giác, 
  Sẽ trôi trong luân hồi 
  Và mãi không an vui.

  132. Tạm gác chuyện đời sau 
  Ngay trong đời hiện tại 
  Làm tôi tớ biếng lười 
  Thì không được lợi lộc 
  Vì chủ không trả công.

  133. Kẻ mê muội từ chối 
  Việc giúp nhau tạo phúc 
  Lại chuyên làm khổ nhau 
  Nên chuốc lấy tai ương 
  Thật vô cùng khủng khiếp.

  134. Bao bất hạnh ở đời 
  Như thống khổ, hiểm nguy 
  Đều sinh từ chấp ngã. 
  Vậy sao ta chấp ngã?

  135. Nếu khư khư chấp ngã 
  Thì không thoát được khổ 
  Như chưa tránh xa lửa 
  Có lúc bị đốt thiêu.

  136. Để xoa dịu khổ đau 
  Của tôi và của người 
  Tôi phải hiến thân mình 
  Cho bao nhiêu kẻ khác 
  Và xem họ là tôi.

  137. Này tâm ý ta ơi!, 
  Ngươi nên phải tin rằng 
  “Ta buộc ngươi với người” 
  Vậy ngươi chỉ được quyền 
  Nghĩ đến lợi cho người.

  138. Mắt và các giác quan 
  Chúng đã thuộc về người 
  Mắt không còn nhìn thấy 
  Những lợi riêng cho tôi 
  Bàn tay này cũng vậy 
  Nó thuộc kẻ khác rồi 
  Nên không còn hoạt động 
  Làm lợi ích cho tôi.

  139. Từ nay thân thể này 
  Tôi hiến cho muôn loài 
  Hãy đem nó sử dụng 
  Vì giải thoát chúng sinh.

  140. Hãy chọn người thấp hơn 
  Rồi đặt tôi vào họ 
  Và đặt họ vào tôi. 
  Nhờ vậy tôi không ngại 
  Khi tu tập thiền quán 
  Về kiêu căng, ghen ghét.

  141. Hãy nghĩ như thế này (19) : 
  “Tôi không được kính trọng 
  “Tôi không giàu bằng người; 
  “Kẻ ấy được khen thưởng 
  “Còn tôi bị chê trách 
  “Kẻ ấy được hạnh phúc 
  “Còn tôi lại khổ sở.

  142. “Tôi làm lụng nhọc nhằn 
  “Kẻ ấy sống nhàn hạ 
  “Tôi thân bại danh liệt 
  “Kẻ ấy được tán dương.

  143. “Ta phải làm gì đây 
  “Với kẻ bất tài ấy? 
  “Ai cũng có tài riêng. 
  “Đối với rất nhiều người 
  “Tôi còn kém thua họ 
  “Nhưng cũng hơn nhiều người.

  144. “Sự suy yếu giới luật 
  “Và kiến giải của tôi 
  “Phát sinh từ ái dục 
  “Chứ không sinh từ tôi. 
  “Nếu nó chữa giúp tôi 
  “Dù đau đớn thế nào 
  “Tôi cũng sẵn sàng chịu.

  145. “Với tôi nó [cái Ta] không chữa 
  “Sao lại khinh miệt tôi? 
  “Nó có nhiều ưu điểm 
  “Song lợi gì cho tôi?

  146. “Nó không có lòng từ 
  “Đối với kẻ xấu số 
  “Đang kẹt trong đường ác. 
  “Hơn nữa nó hãnh diện 
  “Về ưu điểm của mình 
  “Cao hơn bậc hiền đức.

  147. “Đối với kẻ ngang hàng 
  “Nó [cái Ta] tìm cách lấn lướt 
  “Thậm chí bằng tranh cãi 
  “Để nâng cao ưu điểm 
  “Và thắng lợi, thanh danh.

  148. “Tôi sẽ bằng mọi cách 
  “Tuyên dương khắp thiên hạ 
  “Tính ưu việt của mình 
  “Và không cho ai biết 
  “Tính ưu việt của nó.

  149. “Tôi lại phải che dấu 
  “Những lỗi lầm của mình 
  “Để tôi được trọng vọng 
  “Thế là tôi giàu sang 
  “Và được người cung kính 
  “Chứ không phải là nó.

  150. “Tôi hoàn toàn thoả mãn 
  “Vì nó bị khinh khi 
  “Bị thế gian biếm ngạo 
  “Bị phỉ báng đó đây.

  151. “Bởi kẻ khốn cùng này 
  “Muốn so đọ với tôi 
  “Thử hỏi xem sắc đẹp 
  “Hay trí tuệ, hiểu biết 
  “Dòng họ, tài sản nó 
  “Làm sao bằng tôi được?”

  152. “Mỗi khi nghe mọi người 
  “Ca tụng ưu điểm tôi 
  “Tôi sướng ran cả người 
  “Vui dựng cả tóc gáy. 

  153. “Nếu nó còn tài sản 
  “Tôi sẽ dùng bạo lực 
  “Để chiếm đoạt tất cả. 
  “Nếu nó phục dịch tôi 
  “Tôi cho nó đủ sống.

  154. “Tôi phải đuổi nó khỏi 
  “Niềm hạnh phúc an vui 
  “Và chất lên lưng nó 
  “Những nhọc nhằn của tôi. 
  “Nó phải bị chìm nổi 
  “Trong sinh tử luân hồi 
  “Vì nó hàng trăm lần 
  “Đã làm tôi thiệt hại“.

  155. Hỡi này tâm ý ơi ! 
  Trải qua vô số kiếp 
  Ngươi tầm cầu tư lợi 
  Chịu bao nhiêu nhọc nhằn 
  Chỉ để gặt đau khổ.

  156. Hãy nhận lấy lời khuyên 
  Hoán vị với người khác 
  Làm đúng theo Phật pháp 
  Tất được lợi mai sau. 
  Lời Phật dạy không sai.

  157. Nếu xưa tôi tu tập 
  Hoán đổi mình với người 
  Tất thành bậc giác ngộ 
  Không khổ như ngày nay.

  158. Ngươi bám chặt ý thức 
  Rằng cái “Ta” kết tụ 
  Từ tinh huyết mẹ cha 
  Vậy ngươi cũng nên tập 
  Xem kẻ khác là ta.

  159. Hãy như điệp viên lạ 
  Quan sát kỹ thân này 
  Thấy có gì lợi ích 
  Hãy đem cho chúng sinh.

  160. Cái Ta luôn nghĩ rằng : 
  Ta tốt, họ xấu xa 
  Họ hèn, ta cao trọng 
  Ta làm, họ ở không 
  Vì vậy với cái “Ta” 
  Hãy hoàn toàn ghét nó.

  161. Cần phải đuổi cái “Ta” 
  Ra khỏi niềm hạnh phúc 
  Và trói chặt nó vào 
  Đau khổ của người khác. 
  Hãy canh chừng cẩn mật 
  Việc mờ ám của nó.

  162. Hãy đổ lên đầu nó 
  Mọi lỗi lầm kẻ khác 
  Và khai trước đức Phật 
  Mọi sai trái của nó 
  Dù nhỏ nhặt đến đâu.

  163. Hãy dìm tiếng tốt nó 
  Bằng cách nâng cao lên 
  Tiếng tốt của người khác ; 
  Hãy bắt nó hầu hạ 
  Làm tôi tớ chúng sinh 
  Đáp ứng mọi nhu cầu.

  164. Không vì vài hạnh tốt 
  Của “cái Ta” lỗi lầm 
  Mà vội vàng khen ngợi. 
  Nếu nó có hạnh tốt 
  Cũng đừng cho ai hay.

  165. Tóm lại, cần phải đổ 
  Lên đầu của “cái Ta” 
  Tất cả những phương hại 
  Mà nó mang đến người

  166. Đừng cho nó quyền hành 
  Để thành kẻ lắm miệng 
  Hãy bắt nó e thẹn 
  Kín đáo và rụt rè 
  Như cô dâu mới cưới.

  167. “Phải làm như thế này” 
  “Phải đứng như thế kia” 
  “ Không được làm gì cả” 
  Phải khống chế “cái Ta“ 
  Bằng cách đối xử ấy 
  Và nếu nó vi phạm 
  Phải trừng phạt nó ngay.

  168. Này tâm của tôi ơi! 
  Nếu ngươi không làm vậy 
  Như đã được ủy thác 
  Thì sẽ bị trừng trị 
  Vì bao nhiêu lỗi lầm 
  Rốt cuộc nằm tại ngươi.

  169. Ngươi muốn đi đâu đó? 
  Ngươi không thoát ta đâu! 
  Ta đập tan tành hết 
  Thói kiêu ngạo của ngươi 
  Thời ngươi hủy hoại ta 
  Nay đã qua lâu rồi.

  170. Ngươi hãy bỏ hy vọng 
  Tìm lợi riêng cho mình 
  Ngươi đã bị bán rồi 
  Dù ngươi rất tuyệt vọng 
  Cũng chẳng ai quan tâm.

  171. Nếu ta thiếu thận trọng 
  Không bán ngươi cho người 
  Chắc chắn ngươi trao ta 
  Cho quỷ sứ địa ngục. 
  Không nghi ngờ gì nữa !

  172. Đã bao nhiêu lần rồi 
  Ngươi bán ta cho chúng 
  Ta đã bị hành hạ ; 
  Nay nhớ lại thù xưa 
  Ta quyết tiêu diệt ngươi ; 
  Hỡi cái tâm ích kỷ 
  Chỉ biết làm nô lệ 
  Cho lợi riêng của mình!

  173. Nếu ngươi muốn yêu ngươi 
  Và muốn bảo vệ mình 
  Đừng chiều chuộng “cái Ta” 
  Đừng che chở “cái Ta”.

  Tổng kết

  174. Thân càng được che chở 
  Nó càng nhỏng nhẽo hơn 
  Nó càng bị sa đọa.

  175. Và nó càng sa đọa 
  Ái dục nó càng tăng 
  Cả tài sản quả đất 
  Cũng không thỏa mãn nó.

  176. Ai ham đắm điều gì 
  Mà không thể có được 
  Thì chuốc lấy thất vọng ; 
  Kẻ dứt hết cầu mong 
  Sẽ được phước vô biên.

  177. Hãy ngăn chận phóng túng 
  Trong vấn đề hưởng lạc 
  Để phục vụ thân xác. 
  Hãy mong cầu những gì 
  Mà ta không muốn nhận.

  178. Thân xác này không sạch 
  Trông đáng sợ làm sao ! 
  Cuối cùng chết cứng đơ 
  Và trở thành tro bụi. 
  Tại sao ôm giữ nó 
  Và xem nó là “Ta” ?

  179. Dù sống hay là chết 
  “Bộ máy” này ích gì? 
  Nó khác gì cục đất? 
  Ôi ý thức chấp “Ta” 
  Hãy diệt đi cho rồi !

  180. Vì phục dịch thân này, 
  Tôi chịu bao đau khổ. 
  Dù bị ghét, được thương 
  Nó cũng như khúc gỗ. 
  Tôi cũng không được gì !

  181. Dù che chở thế nào 
  Hay vứt cho quạ ăn 
  Nó chẳng biết thương, ghét 
  Một tấm thân như thế 
  Thương mãi để làm chi?

  182. Nó không hay, không biết 
  Khi nó bị lăng nhục 
  Song tôi sôi tiết lên 
  Khi nó được tôn vinh 
  Thì tôi rất hả dạ 
  Vì ai tôi như thế?

  183. Ai thương thân xác tôi 
  Kẻ ấy trở thành bạn 
  Ai thương thân của họ 
  Sao không là bạn tôi?

  184. Bởi thế, tôi thản nhiên 
  Cống hiến thân xác này 
  Vì sự nghiệp giải thoát 
  Cho tất cả chúng sinh. 
  Từ nay tôi mang nó 
  Như là một công cụ 
  Dù nó đầy lỗi lầm.

  185.-186 Thôi đã đủ lắm rồi 
  Nếp sống kẻ phàm phu 
  Nay theo chân Hiền giả 
  Khắc ghi lời giáo huấn 
  Chánh niệm luôn giữ gìn 
  Chống lại tính dã dượi 
  Và lừ đừ ngủ gật. 

  187. Để chướng ngại tiêu trừ 
  Tâm phải rời tà kiến 
  Tinh tấn luôn phát huy 
  Chuyên cần tu chánh định.

• 10. CHƯƠNG CHÍN :TRÍ TUỆ

  CHƯƠNG CHÍN
  TRÍ TUỆ

  DẪN NHẬP

  1. Đức Phật tuyên bố rằng 
  Các hạnh Ngài khuyên dạy 
  Đều đưa đến trí tuệ. 
  Bồ Tát mong trừ khổ 
  Phải phát huy trí tuệ.

  HAI CHÂN LÝ

  Định nghĩa

  2. Có hai loại chân lý 
  Tương đối của thế gian (20) 
  Và chân lý tuyệt đối (21) 
  Tuyệt đối vượt tương đối; 
  Đối tượng của trí thức 
  Không phải là chân lý; 
  Nhưng chân lý thế gian 
  Được xem là trí tuệ.

  Trình độ nhận thức khác nhau

  3.-4.Tương ứng hai chân lý 
  Cũng có hai hạng người 
  “Thiền gia” và “người thường” 
  Thiền gia hay bác bỏ 
  Quan niệm của người thường; 
  Thiền gia có hai cấp 
  “Thấp”, “cao” tuỳ trí tuệ; 
  Thiền gia và người thường 
  Cả hai đều công nhận 
  Hiện hữu của các pháp 
  Nhưng người thường khẳng định 
  Các pháp là chân lý; 
  Song thiền gia quan niệm 
  Thế giới là mộng ảo 
  Tất cả là hiện tượng 
  Chúng không có tự tính 
  Nhưng vì muốn giác ngộ 
  Thiền gia phải tu học 
  Dùng chúng làm phương tiện 
  Để dần dần tiến lên.

  5. Người thường nhìn các pháp 
  Xem chúng là có thật; 
  Ngược lại, các thiền gia 
  Xem chúng là ảo tưởng 
  Đó là sự khác biệt 
  Giữa thiền gia, người thường.

  Phản bác lập trường 
  chấp vào thật hữu 

  6. Theo quy ước thế gian 
  Mọi đối tượng cảm nhận 
  Được xem như có thật 
  Song dưới mắt trí tuệ 
  Thì quy ước ấy sai 
  Như xem bẩn là sạch.

  7. Để người thường hiểu đạo 
  Phật giảng pháp vô thường. 
  Nhưng trong mỗi sát na 
  Pháp cũng không có thật.

  - (Hỏi) Phải chăng ý ấy nói 
  Pháp có trong thoảng chốc 
  Là chân lý thế gian? 
  Điều này thật mâu thuẫn 
  [Đối với sự cảm nhận 
  Về chân lý tuyệt đối].

  8. (Đáp) Mâu thuẫn ấy không có 
  Vì thiền gia nhận thức 
  Rằng chân lý thế gian 
  Vốn không có tự tính 
  Mọi pháp đều vô thường 
  Có đó liền tan biến 
  Khác nhận thức người thường 
  Nếu không anh mâu thuẫn 
  Với quan niệm thế gian 
  Khi anh đánh giá rằng 
  Nữ sắc không sạch sẽ 
  [Trong khi người thế gian 
  đánh giá họ là sạch]

  9.- (Hỏi) Làm sao đạt công đức 
  Khi thờ một vị Phật 
  Được xem như ảo tưởng? 
  Và sẽ như thế nào 
  Đối với vị Phật thật?

  (Đáp) Cúng dường vị Phật thật 
  Sẽ có công đức thật 
  Cúng dường vị Phật ảo 
  Sẽ có công đức ảo.

  - (Hỏi) Nếu như một hữu tình 
  Được xem như ảo tưởng 
  Làm sao nó chết được? 
  Và có thể tái sinh?

  10. (Đáp) Người ảo chỉ tồn tại 
  Cho đến khi nhân duyên 
  Còn phối hợp đầy đủ. 
  Đâu vì sự liên tục 
  Của nhân duyên kéo dài 
  Mà có thể khẳng định 
  Con người hiện hữu thật!

  11. Khi giết hại người ảo 
  Không thể bị tội lỗi 
  Vì họ thiếu tâm ý. 
  Song với một hữu tình 
  Trang bị tâm ý ảo 
  Thì tội phước phát sinh.

  12.-13. – (Hỏi) Thần chú và ảo thuật 
  Không thể có công năng 
  Tạo tác ra tâm ảo!

  (Đáp) Tâm ảo vốn đa dạng 
  Sinh từ nhiều loại duyên 
  Chỉ một duyên đơn độc 
  Không thể sinh tất cả.

  14.-15. - (Hỏi) Theo chân lý tuyệt đối 
  Thì tất cả chúng sinh 
  Đều ở trong Niết Bàn 
  Và chúng chỉ luân hồi 
  Theo chân lý thế gian, 
  Vậy Phật cũng luân hồi, 
  Như thế ích lợi chi 
  Khi tu hạnh Bồ Tát?

  (Đáp) Chừng nào duyên chưa dứt 
  Ảo tưởng vẫn tồn tại. 
  Khi duyên bị gián đoạn 
  Thì ảo tưởng không còn, 
  Nhưng Phật đã dứt sạch 
  Mọi nhân duyên ảo tưởng 
  Nên không còn luân hồi.

  Phản bác lập trường Duy Thức

  Duy Thức (viết tắt: DT) 
  Trung Quán (viết tắt :TQ)

  16. (TQ) Nếu pháp không có thực (22) 
  Cả tâm ảo cũng không 
  Vậy ai biết được ảo?

  (DT) Mặc dù pháp bên ngoài 
  Chỉ là hiện tượng ảo 
  Song là bóng dáng tâm 
  Nên vẫn tồn tại riêng!

  17. (TQ) Nếu ngay cả tâm thức 
  Và ảo tưởng là một 
  Vậy cái gì bị biết? 
  Đức Thế Tôn từng dạy 
  Tâm không thấy được tâm!

  18. Cũng như một lưỡi gươm 
  Không thể tự chém mình. 
  Tâm không thể quán tâm.

  (DT) Tâm tự chiếu rọi tâm 
  Như ánh đèn tự chiếu!

  19. (TQ) Điều ví dụ này sai 
  Ánh đèn không tự sáng 
  Vì không bị tối che!

  (DT) Màu xanh tự nó xanh 
  Như ngọc lưu ly xanh 
  Không lệ thuộc vật khác.

  20. Cũng thế ta nhận thấy 
  Có cái tùy nhân duyên 
  Và có cái độc lập!

  (TQ) Ví dụ này cũng sai. 
  Màu xanh không tự tánh 
  Xanh nhờ ngọc lưu ly (làm duyên) 
  Nếu nó thiếu nhân duyên 
  Không thể tự hóa xanh!

  21. (DT) Nếu nói tâm tự biết 
  Thì cũng có thể nói 
  Ánh đèn tự chiếu sáng!

  (TQ) Ví như thừa nhận rằng 
  Ánh đèn tự chiếu sáng 
  Nhưng ai biết điều ấy? 
  Ai nói tâm tự chiếu?

  22. Nếu không có đối tượng 
  Nhận biết tâm tự chiếu 
  Thì tâm chiếu hay không 
  Đều chẳng thành vấn đề. 
  Giống như bàn chuyện phiếm 
  Về sắc đẹp bé gái 
  Của phụ nữ vô sinh (23) !

  23.-24.(DT) Nếu tâm không hiện hữu 
  Làm sao nhớ chuyện xưa?

  (TQ) Ký ức được xuất hiện 
  Vì nhờ mối tương duyên 
  Với cảnh vật bên ngoài 
  Mà đã từng trải nghiệm 
  Như gấu nhiễm độc chuột (24) .

  25. (DT) Người có tâm siêu nhiên (25) 
  Thấy được tâm người khác 
  Chẳng lẽ họ không thấy 
  Tâm của mình hay sao?

  (TQ) Mắt nhờ bôi nước phép 
  Thấy kho tàng dưới đất 
  Nhưng mắt không thể thấy 
  Nước phép bôi trên mắt.

  26. Trong thế giới kinh nghiệm 
  Chúng tôi không phủ nhận 
  Những điều được nhận biết 
  Từ giác quan cảm thụ 
  Từ lưu truyền đáng tin. 
  Song chúng tôi bác bỏ 
  Giả định chúng là thật 
  Vì đó là nguyên nhân 
  Tạo nên sự khổ đau.

  27. Nếu các anh nghĩ rằng 
  Ảo tưởng chẳng khác tâm 
  Song chúng tôi nhận xét 
  Chúng không thể giống nhau 
  Nếu ảo tưởng thật có 
  Thì nó phải khác tâm 
  Nếu ảo tưởng giống tâm 
  Nó đâu còn là nó.

  28. (TQ) Dầu cảnh ảo không thật 
  Song nó vẫn bị thấy 
  Dầu tâm không thật có 
  [Theo chân lý thế gian] 
  Tâm vẫn thấy cảnh ảo.

  (DT) Luân hồi của hiện hữu 
  Phải dựa vào hiện thực 
  [Tức là dựa vào tâm] 
  Nếu không thì luân hồi 
  Chẳng khác nào hư không 
  [Tức là không thể có 
  Tác dụng của nghiệp quả].

  29. (TQ) Làm sao cái không thực 
  [Như luân hồi chẳng hạn] 
  Phải dựa nền tảng thật 
  Để có được tác dụng 
  [Tạo ra vật có thật]? 
  Như vậy theo các anh 
  Tâm không cần đối tượng 
  Vậy là tâm độc lập.

  30. Và nếu tâm độc lập 
  Với tất cả đối tượng 
  Thì tất cả chúng sinh 
  Đều đã thành Phật rồi. 
  Và nếu thật như vậy 
  Thì được công đức gì 
  Khi chỉ có tâm thôi?

  Phương pháp của Trung Quán

  31. (Hỏi) Làm sao dứt phiền não 
  Một khi biết được rằng 
  Thế gian là ảo tưởng 
  Giống như người phù thủy 
  Say mê một ảo nữ 
  Do mình tạo tác ra?

  32. (Đáp) Trong trường hợp như vậy 
  Người phù thủy chưa dứt 
  Sự luyến ái đối tượng 
  Gán người mình tạo ra 
  Là hữu thể thật sự. 
  Hơn nữa có nhận thức 
  Yếu ớt về Tánh Không 
  Nên khi thấy ảo nữ 
  Liền khởi lên say mê.

  33. Khi tu tập Tánh Không 
  Đến trình độ kiên định 
  Sẽ trừ được cái thấy 
  Sự vật vốn thực có 
  Tu tập càng nhuần nhuyễn 
  Sẽ nhận thức rõ rằng 
  Không pháp nào thực có 
  Thì cuối cùng ý niệm 
  Về Tánh Không cũng tan.

  34. Đến khi hết vấp phải 
  Bất cứ hiện hữu nào 
  Mà có thể phủ nhận 
  Thì cái không-hiện-hữu 
  Cũng tan biến trong tâm.

  35. Khi cái có, cái không 
  Không còn khởi trong tâm 
  Thì đâu còn cái gì 
  Có thể khởi lên nữa 
  Và tâm thật thanh tịnh.

  36. Cũng như cây như ý (26) 
  Làm thoả mãn ước vọng 
  Của bao nhiêu chúng sinh 
  Vì lời nguyện của Phật 
  [Thuở tu hạnh Bồ Tát] 
  Và lòng thành chúng sinh 
  Mà thân Phật ảnh hiện 
  [Để giải thoát chúng sinh]

  37. Có người Bà La Môn 
  Xây tháp chim đại bàng 
  [Để giải trừ chất độc] 
  Dù ông chết đã lâu 
  Xá lợi Garuda 
  Do ông đã trì chú 
  Vẫn tác dụng trị độc.

  38. Lúc còn là Bồ Tát 
  Đức Phật đã thành tựu 
  Bao hạnh nguyện bồ đề 
  Dù Ngài đã nhập diệt 
  Nhưng xá lợi của Ngài 
  Vẫn luôn luôn tiếp tục 
  Đem lợi đến chúng sinh.

  39.- 40. (Hỏi) Thờ lạy tượng vô tri 
  Sao lại được công đức?

  (Đáp) Theo kinh điển đã dạy 
  Nơi chân lý tương đối 
  Hay chân lý tương đối 
  Công đức của thờ lạy 
  Hoàn toàn giống như nhau 
  Dù với Phật tại thế 
  Hay sau khi nhập diệt.

  MỤC ĐÍCH GIẢI THOÁT CỦA 
  TIỂU THỪA CŨNG CẦN PHẢI  
  CÓ NHẬN THỨC VỀ TÁNH KHÔNG  
  TL: Thắng Luận 
  TQ: Trung Quán

  41. (TL) Nhờ tu Tứ Diệu Đế 
  Cũng đủ đạt giải thoát 
  Cần chi đến trí tuệ 
  Thấy rõ được Tánh Không?

  (TQ) Kinh Bát Nhã dạy rằng 
  Thiếu tuệ giác Bát Nhã 
  Thì không thể giác ngộ

  Tính chân chánh của Đại thừa

  42. (TL) Song giáo lý Đại Thừa 
  Không do Phật thuyết giảng 
  Nên không đáng tin cậy.

  (TQ) Vậy vì lý do nào 
  Khiến Tiểu Thừa đáng tin?

  (TL) Vì tất cả hai phái 
  [Tiểu Thừa và Đại Thừa] 
  Đều xác nhận như vậy.

  (TQ) Vậy thì lúc trước đây 
  Các anh chưa chấp nhận 
  Không lẽ kinh điển ấy 
  Không phải lời Phật dạy?

  43. (TL- Thắng Luận) Chúng vẫn đáng tin cậy 
  Vì chúng được truyền thừa 
  Liên tục không gián đoạn.

  (TQ) Lý do các anh tin 
  Kinh điển của Tiểu Thừa 
  Chẳng khác chúng tôi tin 
  Kinh điển của Đại Thừa; 
  Chúng cũng được các Tổ 
  Nối tiếp nhau truyền thừa 
  Không bao giờ gián đoạn; 
  Lại nữa theo các anh 
  Tất cả kinh điển nào 
  Được hai phái chấp nhận 
  Cũng đều là chân lý, 
  Vậy thì phải chấp nhận 
  Cả kinh điển Vệ Đà 
  Và kinh điển ngoại đạo.

  44. (TL-Thắng Luận) Kinh điển của Đại Thừa 
  Thường hay bị tranh cãi 
  Vì vậy không đáng tin.

  (TQ) Vậy kinh của các anh 
  Cũng nên từ bỏ luôn 
  Vì chúng bị ngoại đạo 
  Và nội phái tranh cãi.

  Sự chưa trọn của Tiểu Thừa

  45. Gốc rễ của giáo lý 
  Mà đức Phật giảng dạy 
  Bắt nguồn từ Niết Bàn 
  Và đời sống tu hành 
  Của các vị xuất gia 
  [Đã sạch mọi phiền não]. 
  Điều này hiếm người đạt 
  Bởi vì tâm của họ 
  Còn bám víu đối tượng (27)

  46.- 47. (TL) Các bậc A La Hán 
  Dù không hiểu Tánh Không 
  Cũng vẫn được giải thoát 
  Vì đã diệt phiền não 
  Nhờ tu Tứ Diệu Đế.

  (TQ) Dù phiền não chấm dứt 
  Song chắc gì hết khổ? 
  Nhiều vị vẫn thọ khổ 
  Do nghiệp lực quả báo 
  Từ quá khứ vẫn còn 
  [Thông qua sự lưu truyền 
  Mà chúng tôi được biết 
  Chính ngài Mục Kiền Liên 
  Tuy thành A La Hán 
  Song vẫn còn thọ khổ].

  48. (TL-Thắng Luận) Ái sinh từ cảm thọ 
  Những A La Hán ấy 
  Vẫn còn có cảm thọ 
  Tâm còn bám đối tượng 
  [Nên không đạt Niết Bàn]

  48. (TQ) Không hiểu biết Tánh Không 
  Thì tâm bám sự vật 
  Tâm chỉ tạm lắng yên 
  Trong những khi nhập định 
  Rồi trở lại như trước. 
  Vậy muốn chấm dứt khổ 
  Phải tu quán Tánh Không. 

  Chớ sợ Tánh Không

  Câu 49-52.: Bỏ (28)

  53. (Hỏi) Vừa chấp vào hiện hữu 
  Vừa sợ hãi Tánh Không 
  Nên không thể giác ngộ 
  Vẫn nhận lấy đau khổ 
  Chìm đắm trong luân hồi.

  54. (Đáp) Sự phản bác như vậy 
  Thực không có căn cứ 
  Vậy không nên ngại ngần 
  Thiền quán về Tánh Không.

  55. Tánh Không là liều thuốc 
  Dùng đối trị Vô minh 
  Của chướng ngại phiền não 
  Và chướng ngại hiểu biết (29) 
  Muốn đạt “Nhất Thiết Trí” 
  Phải thiền quán Tánh Không.

  56. (Phản bác) Tánh Không gây đau khổ 
  Nó khiến tôi lo sợ.

  (Đáp) Tánh Không làm lắng dịu 
  Tất cả mọi khổ đau 
  Tại sao lại sợ nó?

  57. Chừng nào còn tin rằng 
  “Cái Ta” là có thật 
  Chừng ấy còn sợ hãi 
  Về cái này cái kia. 
  Nếu nhận thức rõ rằng 
  "Cái Ta" không có thật 
  Vậy ai gánh nỗi sợ? 
   
   

  CHỨNG MINH VỀ TÁNH KHÔNG

  Chứng minh về sự Vô ngã của một "Cái Ta" có thật

  "Cái Ta" không phải vật chất – 
  Phản bác lại chủ nghĩa vật chất

  58-60. Răng, tóc, móng, máu xương 
  Đều không phải là "Ta" 
  Mủ, đờm, nước miếng, mỡ 
  Nước tiểu, phân, thịt, gân 
  Hơi nóng, chín lỗ hổng … 
  Và tất cả sáu thức 
  Cũng không phải là “Ta”

  Ngã cũng không phải là tinh thần – 
  Phản bác phái Số Luận (30)

  61. (TQ) Nếu nhĩ thức là “Ta” 
  Thì luôn nghe âm thanh (31) 
  Cả lúc nó vắng mặt 
  [Vì các anh cho rằng 
  "Cái Ta" là vĩnh cửu] 
  Nếu đối tượng cái biết (32) 
  Không còn có mặt nữa 
  Làm sao có cái biết? 
  Vậy vì lý do nào 
  Gọi đó là nhĩ thức?

  62. Nếu xem rằng cái biết 
  Là những gì không biết 
  Thì gỗ cũng phải biết 
  Vậy có thể khẳng định 
  Nếu không có quan hệ 
  Với đối tượng nào đó 
  Thì không có cái biết.

  63. (Số Luận) Vì lẽ nào "Cái Ta" 
  Khi thấy biết màu sắc 
  Lại không nghe âm thanh?

  (TQ) Tại sao cùng một lúc 
  Thấy được mà không nghe?

  (Số Luận) Vì âm thanh lúc ấy 
  Không có mối quan hệ.

  (TQ) Như vậy thì "Cái Ta" 
  Không phải là nhỉ thức.

  64. Cái mà bản tánh nó 
  Vốn thâu nhận âm thanh 
  Sao lại thấy hình sắc?

  (Số Luận) Cùng một người đàn ông 
  Có thể xem là cha 
  Vừa cũng xem là con.

  (TQ) Như thế là giả danh 
  Theo chân lý tuyệt đối 
  Không thể nào như vậy.

  65. Bởi vì theo các anh 
  Thực tại là ba đức (33) 
  Từ bi, mê, bóng tối 
  Đã tạo ra vật thể 
  Chẳng là cha hay con 
  Cả ba không sẵn có 
  Tính chất nghe âm thanh.

  66. (Số Luận) Cũng như một diễn viên 
  Đóng nhiều vai thay đổi 
  Tánh thâu nhận âm thanh 
  Có thể chuyển thành ra 
  Tánh nhận thấy hình sắc.

  (TQ) Thường thay đổi tính chất 
  Thì không thể vĩnh hằng. 
  Vậy điều anh nói rằng 
  Trong cùng một cái ta 
  [Hay trong một diễn viên] 
  Chứa đựng nhiều tính chất 
  Là điều chưa từng có.

  67. Nếu tánh chất đổi khác 
  Thì không thực có được. 
  Vây xin anh chỉ giúp 
  Thực tánh nó là gì? 
  Bản chất nó là gì?

  (Thường Luận) 
  Đó chính là tánh biết (32)

  (TQ) Nếu thức là bản chất 
  Thì chúng sinh như nhau 
  Cùng một thứ độc nhất!

  68. Vã lại mọi chúng sinh 
  Hữu tâm hay vô tâm 
  Đều như nhau là “Một” (34) 
  Vì bản chất hiện hữu 
  Của chúng đều giống nhau. 
  Nếu hình thái khác biệt 
  [Các tánh nghe, thấy, ngửi…] 
  Được xem là không thực 
  Thì nền tảng của nó ["cái Ta"] 
  Làm sao có thực được.

  Phản bác phái Thường Luận

  69. Hơn nữa cái vô tâm 
  Cũng không phải là “Ta” 
  Vì nó không hay biết 
  Như khúc gỗ vô tri.

  (Thường Luận) 
  Dầu bản chất vô tri 
  Song khi kết với tâm 
  Liền có ngay nhận thức.

  (TQ) Điều này thật vô lý 
  Vì khi không có tâm 
  Nhận thức cũng bị diệt.

  70. Nếu "Cái Ta" không đổi 
  Thì tâm giúp được gì 
  Cho "Cái Ta" như thế? 
  Nếu xem cái bất động, 
  Không nhận thức là “Ta” 
  Vậy thì hư không kia 
  Cũng phải xem là “Ta”!

  Không cần có "Cái Ta" cũng có  
  được nhân quả của công đức

  71. (Thường Luận) Nhưng không có "cái Ta" 
  Thì không có liên hệ 
  Giữa nhân và quả được. 
  Vì khi làm xong việc 
  Kẻ tạo nghiệp ("cái Ta") không còn 
  Vậy ai nhận quả đây?

  72. (TQ) Tạo nghiệp và nhận quả 
  Thuộc hiện hữu khác nhau 
  [Năm Uẩn (35) của đời này 
  Là kẻ đã tạo nghiệp 
  Và năm Uẩn đời sau 
  Là người nhận quả báo] 
  Anh bảo có "cái Ta" (có Ngã) 
  Song không ai nhận quả 
  Tôi bảo không có “Ta” (Vô Ngã) 
  Và không ai tạo nghiệp 
  Cũng không ai nhận quả 
  Vậy tranh luận "cái Ta" 
  Chỉ là một việc thừa.

  73. (Thường Luận) [Như trong kinh có nói] 
  Ai đã tạo ra nghiệp 
  Thì phải nhận quả báo.

  (TQ) Theo lời Phật đã dạy 
  Trong một dòng tương tục 
  [Của đời sống một người] 
  Thì ai làm nấy chịu 
  [Vì muốn ngăn người ấy 
  Chối bỏ luật nhân quả] 
  Chứ Phật không phải dạy 
  "Cái Ta" là vĩnh hằng.

  74. Ý niệm của quá khứ 
  Cũng như của tương lai 
  Đều không phải là “Ta” 
  Vì chúng không có thực 
  Nhưng ý niệm hiện tại 
  Cũng không phải là “Ta”. 
  Ví dù nó là “Ta” 
  Nghĩ xong nó biến mất 
  Và “Ta” cũng mất luôn.

  75. Ví như thân cây chuối 
  Khi bẹ bị lột hết 
  Nó không hiện hữu nữa. 
  "Cái Ta" chẳng khác hơn 
  Khi bị phân tích kỹ 
  Thì không thấy nó đâu 
  Vậy nó không thật có. 
  [Không thể nào tìm thấy 
  "Cái Ta" trong năm Uẩn]

  Không có “Cái Ta” cũng có thể 
  phát triễn được tâm từ bi

  76. - (Hỏi) Nếu chúng sinh không thực 
  Vậy xót thương ai đây?

  (TQ) Đó là những chúng sinh 
  Được nêu từ mê lầm 
  Của chân lý thế gian. 
  Tuy chúng không có thật 
  Song là đối tượng tốt 
  Của mục đích tu tập 
  [Để đạt quả Bồ Tát].

  77. - (Hỏi) Nếu chúng sinh không thật 
  Vậy thì ai là người 
  Theo đuổi mục đích ấy?

  (Đáp) [Theo chân lý tuyệt đối] 
  Thực không có chúng sinh. 
  Tất cả mọi nỗ lực 
  Đều dựa trên si mê. 
  [Theo chân lý tương đối] 
  Ta không nên khước từ 
  Sự mê mục đích ấy 
  [Tức tu hạnh Bồ Tát] 
  Vì muốn dứt khổ đau.

  78. Phát sinh từ si mê 
  Nên bám víu "cái Ta". (27) 
  Ý thức chấp “Ta” tăng 
  Là nguyên nhân khổ đau 
  Vậy phải trừ diệt nó. 
  Do đó cách tốt nhất 
  Là tu quán Vô ngã. 
   
   

  Chứng minh về tính Vô ngã của 
  vạn pháp thông qua Bốn Niệm  
  Xứ: thân, thọ, tâm, pháp

  Về thân

  Tranh luận với trường phái Thường Luận

  79.-80. Thân không phải là chân 
  Đùi, vế, eo, lưng, bụng 
  Thân không phải là tay 
  Ngực, nách, vai, cổ, đầu… 
  Vậy thứ nào là thân?

  81. Nói thân là tất cả 
  [Thì không thể đúng được] 
  Vì mỗi một bộ phận 
  Đều ở vị trí riêng. 
  Còn cái thân độc lập 
  Thì nằm ở chỗ nào?

  82. (Với Tiểu Thừa) 
  Nếu thân xem là “Một” 
  Nằm riêng trong mỗi phần 
  Vậy có bao nhiêu phần 
  Phải có bấy nhiêu thân.

  83. Vậy thì thân không nằm 
  Bên ngoài hay bên trong 
  [Của tất cả bộ phận] 
  Song lìa các bộ phận 
  Tâm cũng không hiện hữu. 
  [Vậy các anh hãy chỉ] 
  Thân hiện hữu cách nào?

  84. Thân thể không thực có 
  Vì cấu tạo đặc biệt 
  Nên lầm nhận có thân 
  [Ví như đầu, mình, chân …] 
  Như trong tối lầm nhận 
  Cây cột là hình người.

  85. Chừng nào duyên còn hợp 
  Cột vẫn trông như người. 
  Bao lâu mà tay chân 
  Đầu mình… còn tập hợp 
  Chừng ấy còn nhận lầm 
  Đó chính là thân người.

  86. Và bàn chân là gì? 
  Là tập hợp các ngón 
  Mỗi một ngón là gì 
  Nếu không là các lóng?

  87. Chẻ lóng chân thành bụi 
  Rồi chẻ mãi không ngừng 
  Nhỏ tựa như hư không 
  Vậy tìm đâu lóng chân?

  88. Bởi vậy muôn hình sắc 
  Khác nào bóng chiêm bao! 
  Ai là bậc có trí 
  Không thể bám víu chúng 
  Thân còn không có thật 
  Huống chi sự phân biệt 
  Giữa đàn ông, đàn bà.

  Về cảm nhận (cảm thọ)

  89. (TQ) Nếu đau đớn có thật 
  Sao nó không hành hạ 
  Một kẻ đang sướng vui? 
  Nếu thú vui có thật 
  [Như các món ăn ngon] 
  Sao không gây thích thú 
  Cho kẻ đang u sầu?

  90. Nếu bảo rằng cảm giác 
  Khổ vui vẫn tồn tại 
  Song không thể nhận ra 
  Khi chúng bị lấn áp 
  Bởi cảm giác mạnh hơn. 
  Nhưng đâu là cảm giác 
  Khi không cảm nhận được?

  91. (Đáp) Vẫn cảm nhận được chứ! 
  Vì trong khi đang vui 
  Khổ vẫn còn tồn tại 
  Trong trạng thái cực yếu 
  [Vì khổ bị lấn áp 
  Bởi cái vui mạnh hơn].

  (TQ) Vậy cái khổ cực yếu 
  Không thể gọi là khổ 
  Bởi vì một cảm giác 
  Không thể cùng một lúc 
  Vừa khổ cũng vừa vui.

  92. [Theo một quan niệm khác] 
  Khổ không thể xuất hiện 
  Khi cảm giác đối lập (vui) 
  Đang xuất hiện trong tâm. 
  Điều này cũng sai lầm 
  Vì đó là ảo tưởng (36) 
  [Xem khổ chưa hiện hữu 
  Cũng là một cảm giác]

  93. Để trừ khử ảo tưởng 
  Cần trao dồi trí tuệ 
  Để thấy “tánh không thực” 
  Của tất cả sự vật. 
  Vì vậy các Thiền gia 
  Luôn tự nuôi dưỡng mình 
  Bằng nhập định quán xét 
  Về ảo tưởng cảm nhận.

  94. Giác quan và đối tượng (37) 
  Khi chúng xúc chạm nhau 
  Sẽ sinh ra cảm nhận (cảm thọ) 
  Nếu chúng có khoảng cách 
  Làm sao chúng chạm nhau? 
  Nếu không có khoảng cách 
  Ắt chúng phải là một. 
  Như vậy thì cái nào 
  Gặp gỡ với cái nào?

  95. Các hạt bụi cực nhỏ (38) 
  Không thể chia nhỏ nữa, 
  Khép kín và đồng dạng 
  Không thể xuyên nhập nhau. 
  Vì không xuyên nhập nhau 
  Nên không thể hoà hợp 
  Nếu không có hòa hợp 
  Thì không có cảm nhận.

  96. Nếu vị nào thấy có 
  Hai vật hết chia được 
  Mà xuyên nhập với nhau 
  Làm ơn chỉ cho xem!

  97. Nhận thức vốn vô hình 
  Không thể nào kết nối 
  Với đối tượng vật chất. 
  Càng không thể nối kết 
  Với tất cả giác quan 
  Như phân tích bên trên (39) 
  Vậy những gì thành tựu 
  Thông qua sự tập hợp 
  Đều không thể có thật. 
  Cũng không có sự vật 
  Của tổ hợp vi trần 
  Vì chúng không thực có. (40)

  98. Xúc chạm không có thật 
  Thì cảm giác tìm đâu? 
  Cảm giác không thật có 
  Thì tội gì hành thân 
  Để tìm cầu khoái lạc? 
  Vậy ai chịu đau khổ? 
  Cái gì gây khổ đau?

  99. Không có người cảm nhận 
  Cảm giác cũng không nốt 
  Đứng trước cảnh ngộ này 
  Ôi hỡi lòng tham ái 
  Sao không tan biến đi?

  100. Ta thấy và cảm được 
  Vì tất cả đối tượng 
  Và tâm giao tiếp nhau 
  [Trong tổng hợp nhân duyên] 
  Mà biến thành cảm giác 
  Chúng đều không thật có 
  Như ảo ảnh cơn mơ.

  101. Cảm giác trong quá khứ 
  [Mà ta hồi tưởng lại] 
  Và cảm giác tương lai 
  [Mà ta đang mong cầu] 
  Đều là sự nhớ tưởng 
  Chúng không phải cảm giác 
  Có được nhờ trải nghiệm 
  Hơn nữa chính cảm giác 
  Không thể tự trải nghiệm 
  Cũng như mọi đối tượng 
  Cũng không thể nào có 
  Kinh nghiệm của cảm giác.

  102. Thế nên không có người 
  Trải nghiệm những cảm giác 
  Và không cảm giác nào 
  Có thể xem thật có. 
  Vậy cái nhóm năm Uẩn 
  Không thể là "Cái Ta". 
  Vậy sao có cảm giác 
  Khoái lạc hay đau khổ?

  Về tâm 

  103. Tâm không nằm trong mắt 
  Không nằm trong đối tượng 
  Hay giữa hai thứ ấy 
  Tâm không thể tìm thấy 
  Trong thân hay ngoài thân 
  Hay bất cứ nơi nào.

  104. Tâm không phải là thân 
  Cũng không phải khác thân 
  Nó cũng không hòa hợp 
  Hoặc khác biệt với thân 
  Tâm không là gì hết, 
  Hoàn toàn không thực có 
  Vậy bản chất chúng sinh 
  Vốn đã là Niết Bàn.

  105. Nếu nhận thức đã có 
  Trước đối tượng của nó 
  Vậy nó dựa vào đâu 
  Để có thể phát sinh? 
  Nếu nhận thức phát sinh 
  Cùng lúc với đối tượng 
  Như vậy thì cả hai 
  Dựa vào đâu để sinh?

  106. Nếu sinh sau đối tượng 
  Nhận thức dựa vào đâu 
  Để có thể khởi sinh? 
  [Vì đối tượng không còn].

  Về pháp (đối tượng)

  107. Qua sự phân tích trên 
  Thì tất cả sự vật 
  Đều không thực khởi sinh.

  (Hỏi) Nếu sự vật không sinh 
  Thì chân lý thế gian 
  Cũng không thể có được. 
  Song tại sao lại có 
  Cả hai loại chân lý 
  [Là chân lý thế gian 
  Và chân lý tuyệt đối 
  Theo truyền thống Trung Quán?] 
  Vậy chân lý thế gian 
  Có phải được sinh từ 
  Chân lý thế gian khác? 
  [Tức là được nhận thức 
  Đã có sẵn tạo ra?] 
  Vậy làm sao chúng sinh 
  Có thể đạt Niết Bàn?.

  108. (TQ Đáp) Sự nhận xét như vậy 
  Phát xuất từ suy nghĩ 
  Của người chưa giác ngộ 
  Một chân lý thế gian 
  Không thể độc lập có; 
  Một sự vật nào đó 
  Nếu nó là hệ quả 
  Của một chuỗi nhân duyên 
  Thì chân lý thế gian 
  Có mặt ngay tức khắc. 
  Không có nhân quả ấy 
  Thì chân lý thế gian 
  Cũng không thể hiện hữu.

  109. (Phản bác) Bởi vì tâm nhận xét 
  Và vật bị nhận xét 
  Đều lệ thuộc lẫn nhau.

  (TQ) Quả thực đúng như vậy 
  Đó là nhận xét chung 
  Thế gian ai cũng biết

  110. Nếu dùng một nhận xét 
  Để tiếp tục nhận xét 
  Cái đã được nhận xét 
  Thì quá trình nhận xét 
  Không bao giờ chấm dứt.

  111. Nếu đối tượng nhận xét 
  Không còn cơ sở nào 
  Cho nhận xét tiếp theo 
  [Vì nó thật trống rỗng] 
  Thì cái tâm nhận xét 
  Không còn nương vào đâu 
  Để có thể tồn tại 
  [Vì hết sạch đối tượng] 
  Tâm cũng không sinh nữa 
  Đây chính là Niết Bàn.

  112. Nếu ai chủ trương rằng (41) 
  Vật và tâm có thật 
  Sẽ gặp tình trạng rối: 
  Nếu đối tượng thật có 
  Nhờ nương vào nhận thức 
  Vậy thì bằng cách nào 
  Để nhận thức có thật?

  113. Hoặc nhận thức có thật 
  Nhờ nương cái nó biết 
  Vậy thì bằng cách nào 
  Cái được biết có thật? 
  Và nếu như cả hai 
  Nương nhau để mà có 
  Thì chúng không thật có.

  114. Ví như người không con 
  Không được gọi là cha 
  Và con từ đâu sinh 
  Nếu không có người cha? 
  Cũng vậy, tâm và vật 
  Không hiện hữu độc lập.

  115. (DT) Mầm phát sinh từ hạt. 
  Nhờ mầm mà thấy hạt 
  Tại sao không chấp nhận 
  Nhận thức là có thực 
  Vì nó được phát sinh 
  Từ sự vật được biết?

  116. (TQ) Có thể chấp nhận rằng 
  Sự hiện hữu của hạt 
  Được biết nhờ thấy mầm; 
  Nhưng mà nhờ cái gì 
  Để có thể biết rằng 
  Nhận thức là thực có 
  Thông qua sự hay biết 
  Từ cái bị nhận thức? 
   
   

  Chứng minh bằng biện luận 
  Với 4 vị thế

  Sự vật không thể tự sinh 
  nếu không có nguyên nhân

  117. Thuyết Vô nhân (42) chủ trương 
  Tất cả mọi sự vật 
  Tự sinh không cần nhân.

  (TQ) Qua tri giác ta biết 
  Thế giới được hình thành 
  Từ nhiều nhân khác nhau 
  Như sen từ hoa, cọng ...

  118. (Hỏi) Cái gì đã tạo ra 
  Sự khác biệt của nhân?

  (TQ) Đó là sự khác biệt 
  Của các nhân trước nữa.

  (Hỏi) Tại sao nhân sinh quả?

  (TQ) Qua năng lực nhân trước.

  Sự vật không được sinh ra từ 
  một nguyên nhân vĩnh cửu 
  - không từ Trời - phản bác phái Thường Luận

  119. Thuyết Thường Luận (43) chủ trương 
  Tất cả mọi sự vật 
  Đều do Trời sinh ra.

  (TQ) Nếu Trời là nguyên nhân 
  Sáng tạo ra sự vật 
  Vậy vị ấy là ai?

  120. (Thường Luận) Chính là năm Đại chủng (44) 

  (TQ) Vậy đâu cần chứng minh 
  Sự hiện hữu của Trời 
  Và đâu cần mệt nhọc 
  Để tìm cách đặt tên 
  Năm Đại chủng là Trời!

  121. Hơn nữa năm Đại chủng 
  Vô thường và bất động, 
  Không cần được quan tâm, 
  Không linh thiêng, không sạch 
  Trời đâu phải như thế?

  122. Hư không cũng bất động 
  Nên không phải là Trời 
  Cũng không phải Tự ngã. 
  Nếu như bảo rằng Trời 
  Không thể nghĩ bàn được 
  Vậy nói đến làm chi 
  [Sự sáng tạo của Trời]?

  (Hỏi) 123. Trời sáng tạo những gì?

  (TL Đáp) Ngài tạo ra Tự ngã 
  [Tức "Cái Ta" vĩnh hằng], 
  Tạo quả đất, Đại chủng

  (TQ) Sáng tạo Tự ngã ư? 
  - Theo như các anh nói 
  Đại chủng là vĩnh hằng 
  Vậy đâu cần tạo ra!

  Sáng tạo Đại chủng ư? 
  - Chúng đều vĩnh cửu mà!

  Sáng tạo nhận thức ư? 
  - Nhận thức được phát sinh 
  Thông qua các đối tượng!

  Sáng tạo vui, khổ ư? 
  - Chúng đều là kết quả 
  Của nghiệp lành, nghiệp dữ! 
  Vậy Trời tạo gì nữa?

  124. Nếu tất cả nguyên nhân 
  Không có sự bắt đầu 
  Thì làm sao kết quả 
  Có sự bắt đầu được?

  125. Nếu sinh nhờ duyên hợp 
  Thì duyên là nguyên nhân 
  Chứ không phải là Trời 
  Nhân duyên phối hợp đủ 
  Thì sự vật sinh ra; 
  Không có phối hợp ấy 
  Sự vật sẽ không thành 
  Dù có Trời hay không.

  126. Nếu sự vật sinh ra 
  Không do ý của Trời 
  Thì Trời đâu có quyền! 
  Nếu do ý của Trời 
  Thì Trời lệ thuộc ý! 
  Vậy không có vị Trời 
  Độc lập và sáng tạo.

  - Không từ vi trần (nguyên tử) 

  127. Những ai chủ trương rằng 
  Vi trần là nguyên nhân 
  Mãi mãi tạo muôn vật. 
  Vi trần không thực có 
  Nên đã bị bác bỏ (39) 

  - Không từ vật chất tối sơ  
  vĩnh cửu - Phản bác phái Số Luận

  128. Số Luận chủ trương rằng 
  Chủ thể của vạn vật 
  Chính là sự quân bình 
  Của ba đức nguyên thỉ 
  Đó là lòng từ bi, 
  Say mê và bóng tối; 
  Khi chúng mất cân bằng 
  Thì thế giới được sinh (33) 

  129. (TQ) Một vật nếu thực có 
  Thì không thể cùng lúc 
  Có cả ba bản tính; 
  Ba đức không thực có 
  Bằng không thì mỗi đức 
  Phải gồm đủ cả ba.

  130. Ba đức đã không thực 
  Thì cái gì được tạo 
  [Như âm thanh, hình sắc] 
  Sẽ không được nghe thấy; 
  Hơn nữa vật vô tri 
  Như quần áo chẳng hạn 
  Không thể có vui, khổ.

  131.- (Số Luận) Phải các anh nói rằng 
  Bản chất vật vô tri 
  [Ví dụ như quần áo] 
  Là nguyên nhân vui, khổ?

  (TQ Đáp) Chúng tôi đã dẫn chứng 
  Là chúng không có thực 
  Nên đã chỉ trích rồi; 
  Hơn nữa theo các anh 
  Khoái lạc là nguyên nhân 
  Của áo quần vô tri 
  Chứ đâu phải áo quần 
  Là nguyên nhân khoái lạc?

  132. Thực ra thì khoái lạc 
  Cũng sinh từ áo quần 
  Vì nếu không có chúng 
  Cũng chẳng có khoái lạc 
  Vả lại nào ai thấy 
  Khoái lạc là trường tồn.

  133. Nếu khoái lạc trường tồn 
  Sao không cảm nhận mãi? 
  Nếu bảo nó lúc ấy 
  Ở trạng thái cực yếu 
  Vậy vì lý do nào 
  Có lúc mạnh lúc yếu?

  134. Nếu trạng thái khoái lạc 
  Chuyển mạnh sang thành yếu 
  Vậy hai trạng thái ấy 
  Đương nhiên là vô thường; 
  Sao không thừa nhận đi 
  Vạn vật là vô thường?

  135. - (Số Luận) Mặc dù các trạng thái 
  Yếu mạnh đều vô thường 
  Song bản chất khoái lạc 
  Vốn thật là vĩnh hằng.

  (TQ) Dù ở trạng thái nào 
  Chúng vẫn là khoái lạc 
  Trạng thái đã vô thường 
  Nên khoái lạc vô thường.

  136. Theo như các anh nói 
  Từ cái toàn rỗng không 
  Chẳng thể sinh gì cả 
  Thế mà lại chấp nhận 
  Các trạng thái mạnh yếu 
  Tiềm ẩn trong khoái lạc 
  Nếu quả có trong nhân 
  Thì hoá ra ăn cơm 
  Có khác gì ăn phân.

  137. Và các anh nên mua 
  Hạt bông vải mà mặc 
  Thay vì mua vải vóc.

  - (Số luận) Vì thế gian si mê 
  Nên không thể nhận thấy 
  Y phục trong bông vải 
  [Tức quả nằm trong nhân].

  (TQ) Và ngay cả những kẻ 
  Nhận mình thấy chân lý 
  Cũng có thái độ ấy.

  138. Ngay cả người thế gian 
  Cũng có nhận thức này 
  Qua nhận thức như vậy 
  Nên thấy quả trong nhân 
  Nếu cái thấy họ sai 
  Thì những gì thấy biết 
  Đều là không thực có.

  139. - (Số Luận) Vậy theo phái Trung Quán 
  Thì tất cả nhận thức 
  Dắt dẫn đến trí tuệ 
  Đều vô giá trị sao? 
  Như vậy thì Tánh Không 
  Của tất cả sự vật 
  Đương nhiên cũng là sai!

  140. (TQ) Nếu như không hiểu được 
  Một sự vật là sai 
  Thì không thể suy ra 
  Cái sai ở chỗ nào; 
  Vì vậy khi biết được 
  Cái sai nằm ở đâu 
  Thì cái sai rành rành.

  141. Ví như người nằm mộng 
  Thấy đứa con mình chết 
  [Mà y vốn không con] 
  Thì ý nghĩ con chết 
  Ngăn chận được ý nghĩ 
  Rằng con mình còn sống 
  Dù là điều ấy sai.

  142. [Tóm lại] phân tích trên 
  Đã trình bày rõ rằng 
  Mọi sự vật hiện hữu 
  Đều phải có nhân duyên 
  Và bên trong mỗi duyên 
  Hay tập hợp của duyên 
  Đều hoàn toàn trống rỗng. 
  [Những gì] ngoài nhân duyên 
  Không đến từ đâu cả 
  Không ở cũng không đi.

  Biện luận về sự phát sinh qua “duyên”

  143. Vật sinh từ ảo tưởng 
  Hoặc sinh từ nhân duyên? 
  [Lúc sinh] từ đâu đến? 
  [Lúc diệt] đi về đâu? 
  Đó là điều phải xét.

  144. Đủ duyên chúng xuất hiện 
  Hết duyên chúng rã tan 
  Thực tại là giả tạo 
  Như bóng hiện trong gương 
  Vậy thứ gì chân thật?

  Bác thuyết Hữu Nhân và Vô Nhân 
  - Biện luận về sự phát sinh của Hữu và Vô -

  145. Một vật nếu thực có 
  Thì cần gì đến nhân 
  Nếu nó không thực có 
  Cần nhân để làm gì?

  146. Dù với muôn triệu nhân 
  Cũng không thể biến đổi 
  Cái không thành cái có.

  147. Nếu một vật hiện hữu 
  Đang ở trạng thái không (Vô) 
  Vậy lúc nào thành có (Hữu)? 
  Cái không chẳng thể mất 
  Nếu cái có không sinh.

  148. Cái có không xuất hiện 
  Vì cái không chẳng mất. 
  Mọi chúng sinh cũng vậy 
  Không thể có hai tính 
  Vừa có lại vừa không.

  149. Bởi vậy diệt hay sinh 
  Không hề có thực chất 
  Cũng vậy, toàn thế giới 
  Rốt ráo không sinh diệt.

  150. Với sự quán sát kỹ 
  Thì bao nhiêu số phận 
  Chỉ là những ảo ảnh 
  Chẳng khác bóng chiêm bao 
  Tương tự như cây chuối 
  Không hề có cốt lõi; 
  Bởi vậy trong Tánh Không 
  Không có sự khác biệt 
  Giữa những kẻ đã vào 
  Hay chưa vào Niết Bàn. 
   
   

  TỔNG KẾT VÀ  
  LỜI KHUYÊN CUỐI CÙNG

  151. Vậy thì trong Tánh Không 
  Sự vật không thực có 
  Vậy có gì để mất? 
  Nào ai được khen, chê? 
  Người nào kính lễ tôi? 
  Kẻ nào khinh miệt tôi?

  152. Ai vui và ai khổ? 
  Ai kẻ trọng, người khinh? 
  Hãy phân tích thực tính 
  Còn ai là kẻ tham 
  Còn gì để mà tham?

  153. Quán sát kỹ nhân gian 
  Thì ai là hữu tình? 
  Ai chết và ai sinh? 
  Ai là người đã sống? 
  Ai là mẹ, là cha 
  Và ai là bè bạn?

  154. [Hỡi người tìm sự thật] 
  Hãy cùng tôi nhận chân 
  Sự vật như hư không 
  Tất cả đều trống rỗng 
  Vì mưu cầu hạnh phúc 
  Nên lâm cảnh tranh giành 
  Chuốc buồn vui tán loạn.

  155. Do khoái lạc đòi hỏi 
  Nên tạo ra nghiệp ác 
  Phải trải qua tháng ngày 
  Đầy lo âu, thất vọng 
  Hành hạ, giết hại nhau!

  157. Đôi khi sinh cõi lành (45) 
  Hưởng thụ nhiều lạc thú 
  Rồi đến khi nhắm mắt 
  Nhận số phận hẩm hiu 
  Tràn đầy bao thống khổ.

  157-158. Hố thẳm của đoạ đày 
  Nhan nhản trong cuộc sống 
  Rơi vào khó thoát ra. 
  Nhưng đang trong luân hồi 
  Làm sao tránh khỏi nó?

  159. Hơn nữa sự mê chấp 
  Về sự vật thực có 
  Lại luôn luôn trái ngược 
  Với sự hiểu Tánh Không; 
  Nếu trong cuộc đời này 
  Tôi không thể thấu đạt 
  Về chân lý tuyệt đối 
  Thì tôi phải tiếp tục 
  Chìm đắm biển luân hồi.

  161. Cuộc sinh tồn đời này 
  Dẫy đầy bao khủng khiếp 
  Như biển khổ mênh mông; 
  Sức người lại quá yếu, 
  Mạng sống ngắn, mong manh 
  Đua chen sống vội vã 
  Lo chăm sóc thân thể 
  Mệt nhọc vì mưu sinh 
  Chịu đói khát, suy yếu 
  Quanh quẩn chuyện ngủ, ăn; 
  Hứng bao điều bất hạnh 
  Giao du kẻ ngu đần 
  Vô nghĩa ngày tháng trôi 
  Rất khó tìm giờ giấc 
  Để suy nghĩ thực tại 
  Vậy tìm đâu phương thức 
  Ngăn chận tâm tán loạn?

  162. Đây Ma vương rình rập 
  Xô ta vào bất hạnh 
  Kia nẻo tà dọc ngang 
  Thật khó hòng thắng vượt.

  163. Không dễ sinh cõi phước (45) 
  Gặp Phật càng hiếm hoi 
  Sóng thần của phiền não 
  Làm sao cản ngăn đây? 
  Ôi triền miên khổ đau !

  164.-165. Đáng thương thay chúng sinh 
  Lăn lộn trong sóng khổ 
  Mà không hề hay biết 
  Như người tu khổ hạnh 
  Nhúng người vào nước lạnh 
  Hoặc lao vào lửa nóng 
  Dù vô cùng khổ đau 
  Song nghĩ là an vui!

  166. Có kẻ nghĩ rằng mình 
  Không bao giờ già chết 
  Song họ sẽ chóng gặp 
  Khi Thần Chết đứng bên 
  Và Thần Chết lấy mạng.

  166. Chừng nào tôi dập tắt 
  Lửa khổ đốt chúng sinh 
  Bằng trận mưa công đức 
  Trút xuống từ tầng mây 
  Phước lành tôi tích lũy?

  167. Chừng nào tôi có thể 
  Trình bày về Tánh Không 
  Về tích lũy công đức 
  Cho tất cả chúng sinh 
  Bỏ quan niệm sai lầm 
  Là vạn vật thực có? 

• 11. CHƯƠNG X: HỒI HƯỚNG

  CHƯƠNG X 
  HỒI HƯỚNG

  1. Công đức do viết luận 
  „Nhập Bồ Tát Hạnh“ này 
  Xin hồi hướng chúng sinh 
  Mong tất cả bước vào 
  Con đường của Bồ Tát.

  2. Nguyện nhờ công đức này 
  Mà tất cả chúng sinh 
  Đang chịu bao đau bệnh 
  Hành hạ thân và tâm 
  Được an vui vô tận.

  3. Nguyện họ luôn hạnh phúc 
  Suốt sinh tử luân hồi. 
  Nguyện họ luôn an lạc 
  Như chư vị Bồ Tát.

  4. Nguyện chúng sinh khắp nơi 
  Đang ở trong địa ngục 
  Được niềm vui cực lạc 
  Cõi Sukhavati.

  5. Nguyện kẻ bị run rét 
  Trong địa ngục giá băng 
  Đều được hơi sưởi ấm; 
  Nguyện chúng sinh nóng nực 
  Trong địa ngục đốt nung 
  Được mây lành Bồ Tát 
  Giáng mưa làm dịu mát

  6. Nguyện rừng lá gươm đao 
  Thành vườn hoa tráng lệ; 
  Nguyện cây cành giáo mác 
  Biến thành cây như ý 
  [Làm thoả mãn ước mơ].

  7. Nguyện địa ngục thành vườn 
  Với hồ sen tỏa hương 
  Với thiên nga, nhạn, hạc 
  Hát ca vui rộn ràng.

  8. Nguyện địa ngục đốt nung 
  Biến thành kho châu ngọc; 
  Nguyện cho nền sắt nóng 
  Thành thủy tinh lung linh ; 
  Nguyện địa ngục xay nghiền 
  Thành điện đền thờ Phật.

  9. Nguyện mưa đá núi lửa 
  Biến thành trận mưa hoa ; 
  Nguyện chiến trường gươm giáo 
  Thành lễ hội tung hoa.

  10. Nguyện chúng sinh chìm nổi 
  Trong dòng sông địa ngục 
  Nước nóng bỏng sục sôi 
  Nấu tiêu tan thịt da 
  Xương lòi ra trắng hếu 
  Nhờ công đức của tôi 
  Được sinh lên cõi trời 
  Sông Madukini.

  11. Nguyện ngục tốt Diêm Vương 
  Và kên kên, chim quạ 
  Hình dáng thật dữ dằn 
  Trong bóng đen thâm u 
  Bỗng nhiên tan biến hết; 
  Chúng ngẩng lên hỏi nhau 
  “Ánh sáng kỳ diệu này 
  Từ đâu chiếu rọi đến?” 
  Và tất cả bỗng thấy 
  Bồ Tát Kim Cương Thủ 
  Uy nghiêm đứng trên không. 
  Nhờ năng lực hoan hỷ 
  Rửa sạch hết lỗi lầm 
  Chúng cùng bay theo Ngài.

  12. Nguyện tội nhân địa ngục 
  Gặp được mưa hoa sen 
  Chan hoà với nước thơm 
  Rơi xuống rưới tắt lửa 
  Liền hân hoan, khoan khoái. 
  Các tội nhân tự hỏi 
  “Ai đã làm thế này?”. 
  Chúng ngẩng nhìn hư không 
  Thấy Bồ Tát Quan Âm 
  Tay cầm hoa sen vẫy. 
  Chúng vô cùng cảm phục 
  Nhận hạnh phúc bất ngờ.

  13. Nguyện hữu tình địa ngục 
  Vui thấy Đức Văn Thù. 
  Chúng lớn tiếng gọi nhau: 
  “Bạn ơi! Mau lại đây 
  Chiêm ngưỡng Đức Văn Thù 
  Ngài đến cứu chúng ta ! 
  Ngài Văn Thù Đồng Tử 
  Trong hào quang tỏa rạng 
  Đã phát tâm Bồ Đề 
  Có năng lực diệt khổ 
  Và đưa đến an vui. 
  Ngài với tâm từ bi 
  Triệt để cứu muôn loài“. 
  14. "Bạn ơi! Hãy nhìn kia 
  Dưới gót sen của Ngài 
  Vương miện trăm vị Trời 
  Đang cúi xuống đảnh lễ 
  Tiếng Thiên nữ ca ngợi 
  Mê ly khắp điện đền 
  Mưa hoa rắc đầu Ngài 
  Mắt Ngài óng từ bi” 
  Bao tội nhân địa ngục 
  Đều đứng dậy reo hò.

  15. Nguyện chúng sinh địa ngục 
  Nhờ công đức của tôi 
  Thấy Phổ Hiền Bồ Tát 
  Hoá hiện vầng mây lành 
  Trút mưa thơm dịu mát 
  Khiến chúng đều hân hoan.

  16. Nguyện tất cả chúng sinh 
  Lià sợ hãi, đau đớn 
  Như tại châu Kuru.

  17. Nguyện loài vật hết sợ 
  Cảnh ăn thịt lẫn nhau 
  Nguyện cho loài ngạ quỷ 
  An vui như những người 
  Ở Bắc Câu Lưu Châu.

  18. Nguyện Đức Quán Thế Âm 
  Rưới nước cam lồ mãi 
  Khiến ngạ quỷ no ấm 
  Tắm được dòng sữa mát.

  19. Nguyện kẻ mù được thấy 
  Nguyện người điếc được nghe 
  Nguyện các bà mang thai 
  Sinh nở không đau đớn 
  Như Hoàng Hậu Ma-gia.

  20. Nguyện người trần thân trụi 
  Áo cơm có đầy đủ 
  Được những gì cần thiết 
  Cho cuộc sống yên bình.

  21. Nguyện người đau thoát bệnh 
  Tù nhân được tự do 
  Kẻ yếu được mạnh ra 
  Mọi người thương mến nhau.

  22. Nguyện người sợ hết sợ 
  Người trói được tháo dây 
  Người yếu được mạnh lên 
  Nguyện người người nhớ đến 
  Giúp nhau làm việc thiện.

  23. Nguyện cho khách lữ hành 
  Đến đâu cũng an lành 
  Nguyện cho người buôn bán 
  Thu lợi nhuận dễ dàng.

  24. Nguyện những kẻ đi thuyền 
  Đạt được nhiều mục tiêu 
  Thuyền bình an cập bến 
  Đoàn tụ cùng thân quyến.

  25. Nguyện hành khách lạc đường 
  May gặp đoàn đi buôn 
  Thoát lo sợ bị cướp 
  Hay thú dữ cọp beo 
  Hành trình được xuôi thuận.

  26. Nguyện chư Thiên, Thánh Thần 
  Hộ trì kẻ bệnh hoạn 
  Kẻ say sưa, cùng bấn 
  Người già yếu, trẻ thơ 
  Kẻ ngu si, quẫn trí.

  27. Nguyện chúng sinh thoát khỏi 
  Tám hoàn cảnh hiện hữu 
  Không thuận cho việc tu (46) 
  Nguyện họ đủ đức tin 
  Đủ từ bi, trí tuệ 
  Hoàn hảo trong hình tướng 
  Thuần thục cách hành xử 
  Nhớ lại được đời trước.

  28. Nguyện chúng sinh có được 
  Những kho tàng vô tận 
  Là hư không, tự do 
  Nguyện họ sống hoà hợp 
  Không tuyệt vọng, lệ thuộc. 

  29. Nguyện chúng sinh yếu đuối 
  Được trở thành mạnh mẽ; 
  Nguyện khất sĩ tiều tụy 
  Được đẹp tươi vô cùng.

  30. Nguyện tất cả thiếu nữ 
  Được trở thành nam nhi; 
  Nguyện kẻ địa vị thấp 
  Đạt được địa vị cao 
  Không thành kẻ kiêu mạn.

  31. Nguyện tất cả chúng sinh 
  Nhờ phước đức của tôi 
  Mà dứt sạch điều ác 
  Luôn thích làm điều lành.

  32. Nguyện tất cả chúng sinh 
  Không lìa tâm Bồ Tát 
  Hiến thân cho giải thoát 
  Thường được Phật gia hộ 
  Không vướng bẫy ma vương.

  33. Nguyện tất cả hữu tình 
  Được sống lâu vô tận 
  Luôn luôn được hạnh phúc 
  Chữ “chết’ không hề nghe .

  34. Nguyện mười phương thế giới 
  Đầy rừng cây như ý 
  Vang diệu âm thuyết pháp 
  Của chư Phật, Bồ tát.

  35. Nguyện toàn cõi địa cầu 
  Không gồ ghề sỏi đá 
  Bằng phẳng như lòng tay 
  Dịu êm đầy ngọc báu.

  36. Nguyện pháp hội Bồ Tát 
  Mở ra khắp nơi nơi 
  Điểm trang cho mặt đất 
  Bằng hào quang các ngài.

  37. Nguyện tất cả chúng sinh 
  Nghe pháp âm vi diệu 
  Vang bất tận từ rừng 
  Từ chim muông, ánh sáng 
  Từ trời rộng mênh mông.

  38. Nguyện chúng sinh kề cận 
  Chư Phật và Bồ Tát 
  Với lễ vật cúng dường 
  Nhiều như mây bốn phương 
  Dâng lên đấng đạo sư.

  39. Nguyện chúng sinh được mưa 
  Rơi xuống đúng thời vụ 
  Mùa màng được sung túc; 
  Nguyện thế giới giàu sang 
  Vua quan đều chính trực.

  40. Nguyện thuốc thang công hiệu 
  Nguyện thần chú ứng linh 
  Nguyện quỷ ma, phù thủy 
  Đều phát tâm từ bi.

  41. Nguyện tất cả chúng sinh 
  Không gặp điều bất hạnh 
  Bị tội lỗi, đau bệnh 
  Bị đàn áp khinh khi 
  Không còn tâm độc ác.

  42. Nguyện tu viện, chùa chiền 
  Tu học được hưng thịnh 
  Tăng chúng sống vững bền 
  Mọi việc đều thành tựu.

  43. Nguyện tăng sĩ siêng tu 
  Đạt trí tuệ càng nhiều 
  Thích giữ gìn giới luật 
  Diệt trừ sạch tán loạn 
  Tâm trí được khinh an.

  44. Nguyện cho các ni cô 
  Không tranh chấp lẫn nhau 
  Thu lợi từ giáo pháp ; 
  Nguyện những vị khất sĩ 
  Luôn đầy đủ giới hạnh.

  45. Nguyện người bị phạm giới 
  Biết ăn năn sám hối 
  Nguyện họ sinh cõi lành 
  Không còn phạm giới thêm.

  46. Nguyện những vị xuất gia 
  Học rộng và uyên thâm 
  Được tặng phẩm, bố thí 
  Được tâm ý sạch trong 
  Vang mười phương tiếng tốt.

  47. Nguyện chúng sinh không khổ 
  Và không gặp gian nan 
  Vì số kiếp tồi tàn 
  Với thân người duy nhất 
  Trở thành bậc Chánh giác.

  48. Nguyện tất cả chúng sinh 
  Luôn cúng dường chư Phật 
  Được hạnh phúc khôn lường 
  Nhờ phước Phật vô biên.

  49. Nguyện Bồ Tát hoàn thành 
  Ước nguyện cứu thế gian; 
  Nguyện tất cả chúng sinh 
  Được chư Phật, Bồ Tát 
  Xót thương và cứu độ.

  50. Nguyện cho hàng Độc Giác, 
  Và Thanh Văn an lạc 
  Luôn luôn được Trời, người, 
  A Tu La cúng dường.

  51. [Cuối cùng] Nguyện cho tôi 
  Nhận được sự gia hộ 
  của Văn Thù Bồ Tát 
  Nhớ lại những đời trước. 
  Nguyện đời nào cũng tu 
  Để chứng Cực Hỷ Địa (47)

  52. Nguyện suốt mọi thời gian 
  Định lực đều duy trì; 
  Nguyện đời đời kiếp kiếp 
  Có được chốn thanh tịnh 
  Để thuận lợi tu hành.

  53. Nguyện khi tìm học Pháp 
  Đều được Đức Văn Thù 
  Giải ngộ những chướng ngại 
  Và được ngài hộ trì.

  54. Nguyện như Đức Văn Thù 
  Đi khắp mọi chân trời 
  Làm lợi cho chúng sinh 
  Tôi mong được như ngài.

  55. Ngày nào hư không còn 
  Ngày nào quả đất còn 
  Ngày đó tôi tiếp tục 
  Diệt khổ của trần gian.

  56. Nguyện đau khổ chúng sinh 
  Chín muồi nơi thân tôi; 
  Nguyện phước đức Bồ Tát 
  Mãi mãi đem hạnh phúc 
  Đến tất cả chúng sinh.

  57. Nguyện giáo pháp Như Lai 
  Là linh dược duy nhất 
  Trừ đau khổ thế gian 
  Được trường tồn, ca ngợi 
  Được xuyển dương, hộ trì. 

  58. Nay tôi xin kính lễ 
  Đức Văn Thù Sư Lợi 
  Nhờ ân đức của ngài 
  Mà tâm tôi hướng thiện; 
  Kính lễ thiện tri thức 
  Nhờ ân đức các vị 
  Mà tâm tôi lớn lên. 
   
   

  ***

  CHÚ THÍCH :

  (01) Phật: Trong Luận „ Nhập Hạnh Bồ Tát“, ngài Santideva đã dùng nhiều danh hiệu khác nhau để thay cho danh hiệu „Phật“, ví dụ như: đức Thế Tôn, bậc Chiến Thắng, đức Như Lai, bậc Đạo Sư, Hiền Giả v..v.. 
  (02) Những vị Thừa Kế đức Phật bao gồm những vị thừa kế lời Phật dạy như hàng Thanh Văn, Độc Giác Phật và những vị thừa kế tâm của Phật như hàng Bồ tát. 
  (03) Các nơi Bồ tát ở: Là những nơi chốn và địa điểm sống và tu tập của Bồ tát Tất-Đạt-Đa Cồ-Đàm (Siddhàrtha Gautama) trước khi giác ngộ thành vị Phật lịch sử Thích Ca Mâu Ni. 
  (04) Tam Bảo: gồm có Phật, Pháp và Tăng 
  (05) Phạm Thiên: Là một hình thái hiện hữu của thế giới các vị Trời tối thượng 
  (06) Ba ruộng phước (Phước điền): Là những vị mà Phật tử nên cúng dường để được phước đức lớn cho đời này và đời sau. Thứ nhất là cúng dường Phật, Pháp Tăng (Kỉnh điền). Thứ hai là cúng dường cha mẹ (Ân điền). Thứ ba là cúng dường những kẻ nghèo khó (Bi điền) 
  (07) Pháp cạn, sâu: Chỉ cho Tiểu Thừa và Đại Thừa 
  (08) Chú thuật Mật tông: Đó là những câu tụng niệm có âm thanh chứa đựng một sức mạnhhuyền bí của vũ trụ hay của Phật tính với công năng ủng hộ kẻ tu niệm 
  (09) Kinh Ba Phần: Là kinh gồm có ba phần: sám hối, phát nguyện và hồi hướng 
  (10) Truyện Cát Trường Sinh: Trong Kinh Hoa Nghiêm 
  (11) Nữ thần Durga: Là Nữ thần của Đạo Karnapa, Nam Ấn Độ 
  (12) Đổi vị trí cho nhau: Là một trong những phương tiện giúp đỡ tu tập, được miêu tả rõ trong Chương 8, từ câu 90-100 và từ câu 101-139 
  (13) Hoá sinh trong lòng sen: Đây là cảnh hóa sinh tại cõi Cực Lạc của đức Phật A Di Đà 
  (14) Chiến công trọn thành: Tức là đạt được sự giác ngộ, thành Phật và truyền dạy giáo lý(Chuyển Pháp Luân) 
  (15) Xem chương VII, câu 16 
  (16) Xem chương IX, câu 73 
  (17) Bồ tát Diệu Hoa Nguyệt (Supuspacandra): Mặc dầu biết vua Curadatta rất ác độc, song vẫn cương quyết thuyết pháp vì lợi ích cho chúng sinh và đã bị vua hành hạ. 
  (18) Tinh huyết của cha mẹ 
  (19) Từ câu 141 đến câu 154 (trong ngoặt kép): Nơi đây ngài Santideva đã tự đặt mình vào địa vị của một người khác rồi hướng về „cái Ta“ (ngã) mà nói 
  (20) Chân lý thế gian: Còn gọi là tục đế, chân lý tương đối, chân lý bao phủ 
  (21) Chân lý tuyệt đối: Còn gọi là chân đế, thắng nghĩa đế 
  (22) Đây là cuộc tranh luận giữa Tôn giả Santideva (Trung Quán) và phái Duy Thức. Duy thức chủ trương rằng mỗi sự vật và hiện tượng bên ngoài đều là ảo tưởng. Chúng không có thật mà chỉ là bóng dáng của tâm. Chỉ có tâm mới hiện hữu thật sự 
  (23) Phụ nữ vô sinh: Là phụ nữ không thể nào sinh con được. Vì vậy sự bàn luận về sắc đẹp của đứa con gái của một phụ nữ vô sinh chỉ là chuyện vui đùa 
  (24) Đây là ví dụ về một con gấu bị chuột cắn làm độc. Gấu ngủ suốt mùa đông. Đến mùa xuân, khi nghe tiếng sấm nó tỉnh dậy và cảm thấy đau đớn mới nhớ lại đã bị chuột cắn. Ký ức của con người cũng tương tự như vậy 
  (25) Tâm siêu nhiên = Tha tâm thông 
  (26) Nơi đây Tôn giả Santideva phản bác lại phái Tiểu thừa đã quan niệm rằng sau khi đức Phật nhập Niết Bàn thì Ngài không còn làm lợi ích cho chúng sanh được nữa. 
  (27) Bám víu đối tượng hay sự vật = chấp pháp. Bám víu cái Ta = Chấp ngã 
  (28) Theo Prajanàkarumati thì các câu 50, 51 và 52 là những câu đã được tác giả khác từ ngoài đưa vào 
  (29) Chướng ngại hiểu biết = Sở tri chướng 
  (30) Số luận (Samkhya) là một học thuyết phi Phật giáo do Rishi Kapila thành lập vào thời cổ Ấn Độ, tin rằng mọi hiện tượng - trừ cái ngã trường cửu bất biến - được tạo thành từ một thần ngã Prakrti hay là thực chất tối sơ thấm khắp mọi sự. Khi tiếp xúc với thực chấtnày thì một loạt những biểu hiện như tri thức, cảm quan và đối tượng cảm giác phát xuất từ đấy và được cái ngã cảm thọ. Thực chất tối sơ là một chất liệu trường cửu, phổ biến tạo nên mọi sự và là bản chất của các pháp trong thế giới kinh nghiệm. Ngã là nguyên lý tâmbất biến trở nên liên kết với ngoại giới do sự đồng nhất sai lầm của nó với biểu hiện của thực chất tối sơ. (Theo: Thích Nữ Trí Hải: Nhập Bồ Tát Hạnh, Trang nhà Quảng Đức, Chương 9: Trí Tuệ, câu 60). Xem thêm Tìm hiểu sáu phái Triết học Ấn Độ, Thích Mãn Giác, 2002, Trang nhà Quảng Đức. 
  (31) Âm thanh: Là đối tượng của sự nghe = Trần cảnh 
  (32) Cái biết, Tánh biết= nhận thức 
  (33) Ba đức (nguyên lý) tối sơ của Số luận là: rajah, sattwa và tamah. Tùy theo dịch gỉa mà có nhiều cách dịch khác nhau. Cách dịch ở đây dựa theo E. Steinkellner với ba thuật ngữ: Güte, Leidenschaft và Finsternis (Santideva: Eintritt in das Leben zur Erleuchtung - Bodhicarỳavatàra. Eugen Diederichs Verlag, 1981, trang 125.) 
   Thích Nữ Trí Hải dịch là: ưu, hỷ, ám. Sách đã dẫn, câu 64 
   Thích Trí Siêu dịch là thanh tịnh, tạo tác u mê (Thích Trí Siêu: Bồ Tát Hạnh, Trang Nhà Quảng Đức, chương 9: Trí huệ, câu 64) 
  (34) “Một”: Theo Trung Quán, một sự vật có thật (có tự tính) còn được gọi là “Một”. Tự nó là nó, không do nhiều điều kiện khác (nhân duyên khác) phối hợp mà thành 
  (35) Năm Uẩn: Ngũ Uẩn: Sắc, Thọ, Tưởng, Hành, Thức 
  (36) Ảo tưởng: Được sinh ra từ tưởng tượng, từ tà kiến hoặc do chấp trước 
  (37) Giác quan = Căn: tai mắt, mũi, lưỡi thân 
   Đối tượng: ví dụ như sự vật = Trần: như âm thanh, màu sắc, mùi vị, va chạm 
  (38) Hạt bụi cực nhỏ = vi trần hoặc cực vi trần và lân hư trần, nhỏ đến mức dường như không có gì cả 
  (39) Xem lại các câu 86 – 88 của chương chín 
  (40) Xem lại các câu 58 – 88 của chương chín 
  (41) Phản bác phái Hữu Bộ. Phái này quan niệm rằng tâm và vật là hai thực thể khác biệt 
  (42) Phái Vô Nhân: Phái này chủ trương rằng tất cả các pháp không do nhân gì sinh ra, họ bảo: “Mọi sự vật như mặt trời mọc, nước chảy xuống núi, hạt đậu tròn, gai nhọn và lông đuôi con công … không do ai làm ra cả, chúng tự nhiên sinh (Thích Nữ Trí Hải, sđd, chương 9, câu 116) 
  (43) Thường Luận: Phái này tin rằng mọi sự do thần Tự Tại Thiên sinh ra. Vị này có năm đức là thiêng liêng, trong sạch, đáng kính, trường cửu, độc nhất và là sáng tạo chủ của mọi sự (Thích Nữ Trí Hải, sđd, chương 9, câu 118) 
  (44) Bốn Đại chủng: gồm có đất, nước, lửa, không khí và không gian 
  (45) Cõi lành, Cõi phước = Bát phước sanh xứ: Tám cõi nhờ có phước đức mà được sinh đến đó, gồm có cõi người giàu sang, cõi trời bốn vị Thiên Vương, cõi trời Đao-lỵ, cõi trờiDạ-Ma, cõi trời Đâu-Suất, cõi trời Hoá-Lạc, cõi trời Tha-Hoá và cõi trời Phạm Thiên (Theo Đoàn Trung Còn: Phật học Từ điển, Saigon 1966, tập I, trang 243) 
  (46) Tám hoàn cảnh xấu (Bát nạn): Tám cảnh ngộ ngăn chận sự tu học để được giác ngộ, gồm có Địa ngục, Ngạ quỷ, Súc sanh, Châu Uất đan việt (Châu Bắc-cu-lư) người ở châu này sung sướng mãi nên tu học không được, cảnh trời Trường thọ (Vô tưởng thiên), nơi đây không có tâm tưởng nên không tu học được, đui, điếc, câm, Thế trí biện thông (ỷ mìnhthông minh biện bác theo thế sự mà không lo tu học, trước Phật và sau Phật, hai thời này không có sự bành trướng của đạo Phật nên không thể tu học (Đoàn Trung Còn, sđd, tr. 235) 
  (47) Cực Hỷ Địa: Sơ Địa của Bồ Tát

  Links: Về Ngài Tịch Thiên 

Sách cùng tác giả

Kinh Đại Bát Niết Bàn

Các Giảng Sư  

1 lượt xem