Ngũ đăng Hội Nguyên Tiết Dẫn (Bình chú)

NGŨ ĐĂNG HỘI NGUYÊN TIẾT DẪN

(Bình chú)

Lời Đầu Sách

Quyển Ngũ Đăng Hội Nguyên Tiết Dẫn này là một bộ sách ghi lại những cơ duyên giáo hóa của các Thiền sư đối với môn đồ trong nhà thiền. Đây là kết tinh tôn chỉ của năm tông phái Thiền tông Trung Hoa sau thời Lục Tổ. Toàn bộ “Ngũ Đăng Hội Nguyên” rất nhiều, ở đây Ngài Trí Quang chỉ chọn lọc lại những phần trọng yếu, lược bớt các chỗ rườm rà để cho người học tiện nghiên cứu, do đó mà có tên là Ngũ Đăng Hội Nguyên Tiết Dẫn. Sách này nguyên văn viết bằng chữ Hán.

Vào mùa xuân năm 1982, nhân lúc rảnh rỗi Thầy Viện Chủ mới đem quyển sách này giảng dạy chư Tăng, Ni tại tu viện Chân Không. Qua những phương tiện hay khéo của các Thiền sư, cộng thêm lời khai thị chín chắn của Thầy, chúng tôi tự thấy có niềm vui lớn và nhờ đấy mà cởi mở được nhiều chỗ nghi ngờ từ trước. Do vậy, chúng tôi dựa theo tài liệu giảng dạy của Thầy, cùng hợp với nhau mà dịch ra và ghi chú lại những gì chúng tôi đã học được, trước để đáp lại chút công ơn pháp nhũ của người, sau đó hy vọng đem lại cho các huynh đệ chưa đủ duyên học trực tiếp với Thầy cũng được hưởng niềm vui với chúng tôi.

Thật ra, những phương tiện khai thị của các Tổ rất nhiều, có lúc cứng rắn thô bạo, có khi uyển chuyển nhẹ nhàng, song cũng không ngoài mục tiêu chính là tháo gỡ tình chấp cho người học để tự mình nhận ra mặt mày chân thật của chính mình chứ không có gì khác lạ. Kìa, một cánh hoa Thiền, một tiếng gọi A-nan, nếu chúng ta lanh lợi ngay đó liền thấy chỗ về thì những cái đánh, những tiếng hét về sau cũng chỉ là chú thích lại việc đó mà thôi.

Bởi chỗ ngộ vốn không hai mà chỗ dùng thì có khác. Người ngộ trước, người ngộ sau chỉ đồng một thể, nhưng đưa cành hoa hoặc dựng phất tử thì tùy mỗi thời tự dùng; Ca-diếp gọi A-nan, Hoàng Bá gọi Bùi Hưu, một đường thông suốt. “Châu Sáng” thì nhà ai mà chẳng có, song có kẻ giàu người nghèo là bởi dám nhận hay không dám nhận thế thôi! Nếu thẳng đó liền tự đảm đang lấy thì châu báu đầy nhà, ai dám sánh? Bằng rụt rè nghi ngại thì con ông trưởng giả không mảnh quần! Ôi! Chỉ một chút xíu kẻ nhỏ này mà chư Tổ đã không tiếc bao nhiêu thân để chỉ bày, và phải mất bao nhiêu phương tiện mà nói hoài vẫn chưa xong. Đến đỗi thường bảo là “Ngoài giáo riêng truyền, chẳng lập văn tự” mà Ngữ Lục chép đầy trang này qua trang khác!

Tuy nhiên đã là bậc đại trượng phu há tự chôn mình ở nơi “Hóa thành” mãi sao? Nên biết, thành này do các bậc Thánh hóa ra, cần phải đạp qua “Bảo sở” mới là an ổn. Xưa nay thực biết bao kẻ từng đã chết chìm trong đám “Rừng chữ nghĩa” mà vẫn tự kiêu! Chỉ nghe nói “tức sắc minh tâm, gá vật hiển lý” liền bắt chước chỉ cành hoa, cọng cỏ bảo đó là đạo, đến khi hoa cỏ tàn rụi, hỏi gạn lại đạo ở chỗ nào, tức thì ngơ ngác chẳng biết đâu mà chỉ! Đó là cái tệ của người chấp trên chữ nghĩa, ỷ lại vào trí thông minh ở đời mà quên mất “Đạo lý chân thật” vốn không nương tựa.

Phải biết, dù cho ta hiểu được cái “Người chẳng cùng muôn pháp làm bạn kia”, dù ta có thể hớp một hớp cạn nước Tây Giang ấy, song đối với tôn chỉ của Mã Tổ, ta vẫn còn chưa mộng thấy. Vì sao? Vì hiểu chưa hẳn là thấy. Thế nên người chân thật học Đạo, phải dám can đảm nhìn thấu qua các lời Phật, Tổ, phải đâm thủng những hình ảnh có thể che mờ trí tuệ, sẵn sàng vươn lên, và sống dậy trong cái chết, đó mới là Thiền sống, ngược lại là Thiền chết.

Chúng tôi thành tâm mong mỏi rằng Bộ sách này sẽ giúp các huynh đệ cùng những người hâm mộ Thiền tông một “niềm vui lớn”. Tuy nhiên, vì chỗ học hiểu của chúng tôi còn hạn hẹp, và mặc dù chúng tôi đã trình lên Thầy chúng tôi duyệt lại, nhưng chắc hẳn không sao tránh khỏi những sai sót, kính mong các bậc Sư trưởng và chư huynh đệ sau khi xem qua, xin chỉ điểm cho những chỗ thiếu sót để chúng tôi bổ túc lại hầu quyển sách giúp nhiều lợi lạc cho người học.

Trung thu năm 1986

Thay lời người dịch

Thích Thông Phương