Thiền bệnh

Bởi lý thiền quá gần gũi, xác thật, người nhận ra chỉ trong chớp mắt, nhưng sống được trong ấy hẳn không phải một ngày, hai ngày là xong. Người mới thấy dễ lầm Phật nhân thành Phật quả.

Thiền lại chỉ thẳng tâm người, thấy tánh thành Phật, lấy tự tin làm gốc, nên người không khéo nhận, dễ thành kiêu mạn, cho TA là trên hết. Trong đây chỉ nêu một ít bệnh thường gặp, thường có, để giúp cho người thực hành ngừa tránh, không phải rơi vào lối tẽ, đường ma, mà thành tựu sức sống trọn vẹn.

 I.  BỆNH CHẤP LÝ BỎ SỰ, NGHIÊNG LỆCH MỘT BÊN

 Người học thiền hấp tấp, cứ nghĩ thiền là vượt ngoài đối đãi, không tu không chứng, vốn không có một pháp thật cho người thì có gì để làm? Để học? Do đó, thấy người ngồi thiền thì chê là chấp tướng; thấy kẻ lễ Phật thì cười là hình thức, thấy kẻ nghe giảng thì bảo là mê chữ nghĩa v.v.., trái lại tự mình sống buông thả như người tầm thường không tu, cho đó là TA đạt thiền. Đây là bệnh nghiêng lệch bên lý, thiếu sức sống thật.

Hãy xem Lục Tổ gạn hỏi Hoài Nhượng: “Có tu chứng chăng?”, Hoài Nhượng thưa: “Tu chứng tức chẳng không, nhiễm ô chẳng thể được”. Với chỗ thấy của Ngài Hoài Nhượng thì không hoàn toàn bác bỏ tu chứng, đã biết chỗ rốt ráo đó vốn không một vật gì có thể so sánh, nhưng phải công phu thực hành sâu xa mới chứng nghiệm được, đâu phải để tự nhiên mà biết. Song tuy nói tu chứng, nhưng thực ra nó vốn chưa từng có gì nhiễm ô được, nên cũng không có chỗ để tu, để chứng, để được gì thêm nữa. Đây, chính là người có công phu thể nghiệm thực sự mới nói lên được rõ ràng như thế. Nếu người kẹt trên lý suông thì khi bị gạn hỏi như thế, hẳn sẽ đáp: “Không có tu chứng”, vì không có một vật gì có thể so sánh thì tu chứng cái gì? Tuy nhiên với người có chỗ sống chân thật nghe nói thế, liền biết ngay, người này chỉ thấy một bên lý, chưa có sức sống thật sự. Người tu thiền chân chính cần xét kỹ điểm này, chớ để nhân lành thành quả dữ!

II. BỆNH TRI GIẢI - THIỀN NÓI

Hòa thượng Phù Sơn - Pháp Diễn nói với Đạo Ngô Chân rằng: “Người học đạo chưa đến nơi đến chốn, tự khoe thấy nghe, đuổi theo hiểu biết, dùng miệng lưỡi để hơn thua nhau, khác nào nhà xí bôi đồ nhơ nhớp, chỉ làm tăng thêm mùi hôi thối mà thôi”.

Đây là, cứ lo hơn thua trên cái miệng, đề cao cái Hiểu Biết của mình mà quên mất công phu thực tu, thực chứng. Đó là bệnh NÓI THIỀN, cần phải tránh!

III. BỆNH KIÊU NGẠO, NGÔNG CUỒNG

Người có công phu thấy được chút ít lẽ thật, vội chấp vào đó làm sở đắc của mình, chưa có sức sống chân thật sâu xa nên sanh tâm kiêu mạn, thấy mình là hơn tất cả, vì ít ai có chỗ thấy được như mình. Nếu không sớm tỉnh, lâu ngày thành thói quen, thấy trước mắt như không người, chẳng có ai Biết Ta, chỉ Ta biết Ta thôi, bèn trở thành ngông cuồng, xem thường nhân quả, rất nguy hiểm!

Như trong hội chúng của Thiền sư Bạch Ẩn có một ông tăng điên nghĩ rằng mình đã chứng đạt nhất tính với Phật. Ông xé kinh sách và dùng làm giấy vệ sinh bị Bạch Ẩn quở trách. (xem phần Một Sức Sống Sáng Tạo).

Thiền sư Quảng Trí bảo: “Miệng nói niệm Phật, tụng kinh, lễ lạy là Tiểu thừa chấp tướng, dạy người tu tập, còn chính mình thì ngồi chơi. Hoặc suốt năm chẳng lạy một vị Phật, chẳng một lần lễ sám hối, chẳng tụng một bộ kinh. Trái lại, những sách vở thế gian không cần thiết thì ghi chép, hạnh người tu không làm việc thế tục mà làm, xưng là bác học. Khinh rẻ quả Phật không chịu tu, cũng không cần làm một chút điều lành. Khiến cho trẻ nhỏ hậu sanh ra vẻ thông minh, chỉ tìm kiến giải, vừa có chỗ hiểu biết liền cho là một nhảy thẳng vào, còn gì phải nói. Rồi ngông cuồng, ngạo mạn, cống cao trừng trợn, miệng nói bừa bãi, thân không chọn bạn. Chẳng nghĩ đến tình dục thế gian vẫn đầy tràn không ngằn mé, thế nào lại dùng lời hoạt bát mà phá vỡ cửa nhân quả! Tự lầm, làm lầm mọi người, đâu tránh khỏi bị chìm đắm. Nếu chẳng bị ma thâu nhiếp, nhất định phải đọa mãi nơi tam đồ, chịu cảnh núi đao rừng kiếm để đền lại cái nhân trước kia, và mang lông đội sừng để đáp trả cái quả sau đó”.

Người biết rõ nhân quả, nghe đến chẳng rùng mình sao?

IV. BỆNH CHẤP KHÔNG, KHINH THƯỜNG NHÂN QUẢ

Bởi chấp lầm theo kiến giải thô cạn, nghe chỗ lý tột của thiền là bặt niệm đối đãi, không tướng phàm thánh, thiên đường địa ngục có thể được, bèn mặc tình mắng Phật, chửi Tổ, chê kinh. Song, đó chỉ là nghe hiểu, mà tâm thật chưa đến, vội đi chê bai tất cả, không ngờ thân mình lọt vào lưới ma mà không hay biết.

Thiền sư Quảng Trí bảo: “Những người học đạo, nếu như hiện hành chưa đoạn, tập khí phiền não lại sâu đậm, ghé mắt sanh tình, chạm trần thành trệ, dù rõ xong ý nghĩa sanh tử, mà sức kia chưa đủ, chẳng thể chấp rằng: “Ta đã ngộ xong, phiền não tánh là không, nếu khởi tâm tu lại là điên đảo”. Thế nhưng, tánh phiền não dù không, mà hay khiến thọ nghiệp. Nghiệp quả không tánh, mà cũng tạo nhân khổ. Khổ đau tuy hư dối, vậy mà khó nhẫn là sao?”.

Nghĩa là miệng nói không mà tâm chưa không thì đâu tránh khỏi nhân quả, chớ bảo là hoàn toàn không có gì!

Ở một đoạn khác, Thiền sư Quảng Trí lại bảo: “Người xưa nói: - Kẻ học đạo dòm thấy một chút pháp không, rồi nghe người tụng kinh, niệm Phật, lễ bái, thực hành các thứ hạnh, liền bảo: “Pháp lìa danh tự, nếu theo danh giả thuyết quyền, càng thêm hư vọng”. Đây là hạng người trong tâm ngoài miệng trái nhau. Đâu chẳng thấy kinh Lăng Nghiêm nói: “Nếu ở trong định kia, các thiện nam thấy sắc ấm tiêu, thọ ấm sáng tỏ, tự cho mình đã đủ, thì có một phần đại ngã mạn, bị ma nhập tâm phủ. Họ bảo, một niệm vượt qua ba vô số kiếp, trong tâm còn xem thường cả mười phương Như Lai, huống chi hàng Thanh Văn, Duyên Giác ở bậc dưới. Chẳng lễ tháp miếu, khinh thường kinh tượng, cho đây là đồng, vàng, gỗ, đất. Và bảo nhục thân là chân thường mà chẳng tự cung kính, lại đi sùng mộ gỗ đất, thật là điên đảo. Quả làm nghi lầm người sau vậy. Phải biết, chấp không mà phá tướng như thế, đều là quyến thuộc của ma. Mặc cho tất cả đều không, sanh không, tử cũng không, nhưng vua Diêm-la chẳng không thì làm sao đây? Thật đáng thương xót!””.

Đó gọi là Si không, mê lầm nhân quả, là bệnh chẳng phải thiền, cần phải tránh!

V. BỆNH TỰ MÃN, DỪNG BƯỚC GIỮA ĐƯỜNG

Người học được một ít lý thiền, hiểu được một vài công án, liền tưởng mình đã đạt thiền, đã đủ vốn liếng không cần học hỏi, tìm hiểu, thưa thỉnh gì thêm. Không ngờ tập khí ngã mạn ngấm ngầm nổi dậy, thấy TA hơn người, TA tự đầy đủ, TA biết hết rồi v.v… thành mở đường cho cái TA sống dậy mà không hay biết. Sự thật cái hiểu của mình có được bao nhiêu, so với mười trí của Phật đã được mấy cái mà vội tự mãn quá thế? Đây là bệnh chẳng phải thiền.

Thiền sư Tâm ở Hoàng Long, sau khi đại ngộ, Sư vẫn sống chung lộn với chúng và thường hay tìm hiểu dứt khoát về lời nói của Vân Môn. Hòa thượng Huệ Nam thấy vậy bèn hỏi:

- Đã biết việc này rồi thì thôi, ông còn dụng nhiều công phu nữa để làm gì?

Sư thưa:

- Dạ, chẳng đúng. Hễ còn một mảy may nghi ngờ là chưa đến hàng vô học, đâu thể tự do tung hoành xoay trời chuyển đất được.

Hòa thượng Huệ Nam công nhận.

Kinh nghiệm của người thực sống, thực hiểu đầy đủ là như thế. Người chân thật có đạo tâm cần thấy rõ!

VI. TÓM KẾT

Thiền sư Quảng Trí bảo: “Pháp tánh không bờ mé, biển hạnh khó đo lường. Vì vậy, hoặc trong sát-na hành đủ vô số kiếp, hoặc hằng hà sa kiếp chưa hết một niệm. Đều bởi, người có hiền ngu, căn cơ có lợi độn, mà ngộ có chậm mau vậy. Hoặc đã ngộ nhập thôi dứt quá sớm, trí chẳng vào tới đạo vi diệu, thì khó thắng nổi tập khí. Nếu một niệm chẳng hết sạch, tức là cội gốc sanh tử, sẽ bị gió nghiệp lôi đi, trở lại vào trong bào thai thân sau”.

Nói chung, người tu thiền phải luôn luôn thấy rõ chính mình trong mọi trường hợp, không để một chút bóng tối chen vào khiến che mờ chân tánh. Điều nên nhớ là, mình đang sống trở về tánh chân, thì phải chân thật với chính mình, không thể dối mình bằng lý này, lý nọ. Một điểm quan trọng nhất không thể lầm lẫn là, phải luôn luôn sáng ngời không để tướng ngã xen vào mà không hay biết. Có tướng ngã vào, nhất định là bệnh, dù lý luận bao che cách mấy cũng không khỏi! Mà chúng ta đều là những người hiện còn đang tu, chưa phải đến quả cứu cánh thì ai dám bảo là hoàn toàn sạch hết tướng ngã? Đã chưa thật sạch hết thì dám tự hào hay sao? Vừa có niệm tự hào, thì chính nó đã hiện ra rồi, đâu thể che mắt được bậc thiện tri thức! Cần phải một phen sáng, là sáng mãi tột mé vị lai không cùng tận, chẳng dừng lại ở bất cứ chỗ nào. Mong huynh đệ chúng ta hãy cẩn thận!

Thiền tông là tông chỉ “chỉ thẳng tâm người, thấy tánh thành Phật”, do đó không lập thành một pháp thật khiến người có chỗ bám chấp, chỉ cốt nhổ đinh tháo chốt, cởi mở tình chấp cho người. Bởi vậy, người tham học Thiền tông không thể đeo đuổi tìm cầu bên ngoài, không thể bám chấp trên văn tự. Không thể lo phân tích chữ nghĩa để tìm hiểu biết. Hòa thượng Vân Môn bảo: “Tự vì các ông gốc tin cạn mỏng, nghiệp ác sâu dày, đột nhiên trên đầu mọc quá nhiều sừng, quảy đãy bát đi xa ngàn dặm, muôn dặm chịu khuất phục người. Vả lại, các ông có chỗ nào chẳng đủ? Bậc trượng phu ai mà vô phần? Chạm mắt đảm đang được vẫn là chẳng được tiện, huống nữa chịu người lừa dối, nhận sự trừng phạt của người. Vừa thấy Hòa thượng già mở miệng liền khéo ôm đá lấp miệng lại ngay. Thế mà, như bầy lằng xanh giành nhau trên đống phẩn, ba người, năm người chụm đầu bàn bạc. Khổ thay!”.

“Đầu mọc quá nhiều sừng”, là sanh tâm này nọ bất thường. “Như bầy lằng xanh giành nhau trên đống phẩn”, là đua nhau giành giựt chữ nghĩa, đuổi bắt ngôn ngữ làm kế sống. Đây là Hòa thượng Vân Môn quở trách hạng người bỏ gốc theo ngọn. Sao bằng, ngay đây xoay lại chính mình, xem kỹ cái gì là cái đang chạy tìm đó? Ánh sáng muôn thuở là đây!

Ôi! Huệ mạng của Phật, Tổ vốn nằm ngay trong tự tâm của mỗi người, quyết không thể tìm đâu khác mà có. Trong mộng, bao nhiêu công phu nhọc nhằn gian khổ cố vượt qua sông dài, bất chợt tỉnh dậy liền quên hết. Ngồi đó mà tiếc lấy công phu là vẫn mộng như cũ!

Mỗi người đều có một chỗ sống bất khả xâm phạm, dù Phật, Tổ cũng không đụng tới được, tại sao lại phải cứ lo bám víu, tìm cầu bên ngoài? Kìa, Sa-di Cao đã quả quyết “Trường An tuy náo loạn, nước con vẫn an ổn”, nước đó ở đâu? Thiền tông đốn ngộ là ngộ ngay trong ấy, đây là một sức sống vô biên, một sinh mạng tuyệt đối, một thực tại vĩnh hằng, trên thế gian này không có cái gì có thể so sánh kịp. Hòa thượng Thủy Lạo bảo: “Từ ngày nhận được cái đạp của Mã Tổ, thẳng đến ngày nay cười mãi không thôi”. Thật còn gì vui sướng hơn!

Cội nguồn phiền não, gốc gác vô minh cũng chính từ trong ánh sáng ấy mà phá tan, mà dứt sạch. Chưa giác ngộ được chỗ này thì gốc vô minh vẫn còn, dù có công phu cao siêu đến đâu. Vì công phu cao mà có chỗ chưa sáng!

Bồ-tát Địa Tạng đã phát nguyện:

   Chúng sanh độ tận, phương chứng Bồ-đề

   Địa ngục vị không, thệ bất thành Phật.

Nghĩa là:

   Chúng sanh độ hết, mới chứng Bồ-đề,

    Địa ngục chưa không, thề chẳng thành Phật.

Bởi, nếu còn thấy có một bóng dáng chúng sanh đọng lại trong tâm, còn một bóng tối địa ngục sót lại nơi lòng, là chỗ thấy chưa triệt. Phải thấy suốt tất cả mọi loài đều có đủ ánh sáng chân thật ấy, nơi nơi, chỗ chỗ đều được soi đến không thiếu sót, tìm một chút dấu vết của tâm trọn không thể được, mới tròn ánh sáng giác ngộ. Đến đây không còn là chỗ lý luận, nói bàn, chỉ phải thực sự thể nghiệm thôi.

Tăng hỏi Triệu Châu:

- Thế nào là trâu trắng sờ sờ?

Sư đáp:

- Súc sanh này!

Thiền sư không lý luận dông dài. Nếu là trâu trắng sờ sờ, sao còn hỏi? Hỏi là đang mê vậy.

Có vị tăng khác hỏi Sư:

- Người vượt qua càn khôn thì thế nào?

Sư đáp:

- Đợi có người thế ấy liền đáp cho ông.

Mình còn đang ở đây mà hỏi việc bên kia càn khôn, thực là ảo tưởng xa vời. Nếu mình thực sự vượt qua càn khôn tức liền biết ngay! Còn chưa được vậy mà muốn biết, làm sao biết? Dù có hiểu biết bao nhiêu cũng chỉ là KHÁI NIỆM, là tưởng tượng vậy thôi, không phải sự thật. Thiền sư không chấp nhận điều đó.

Có vị tăng khác hỏi Sư:

- Chẳng dừng trên đất sạch là người nào?

Sư đáp:

- Ông chưa phải người trong kia?

Tăng hỏi:

- Thế nào là người trong kia?

Sư đáp:

- Dừng.

Nếu đã là người trong ấy, sao còn phải hỏi? Muốn biết người ở trong đó là người gì, thì dừng lại trong đó là biết ngay. Thiền rất thực tế! Còn đứng bên ngoài mà hỏi lăng xăng đều là mộng tưởng không dính dáng.

Quả thật, nói gì thì nói, mà chưa mở sáng mắt đạo, là vẫn chưa biết Thiền, chưa gặp được Tổ sư. Biết thiền, gặp Tổ sư mà không có công phu sống thực sự, vẫn không thể có đủ sức mạnh thắng phiền não tập nghiệp, đừng bảo rằng một thấy là xong, một nhảy vào liền đất Như Lai là viên mãn. Nên nhớ, LÝ TỨC NHƯ THẾ, SỰ TỨC CHƯA HẲN NHƯ THẾ, vẫn còn một đường lên để dành sẵn cho người.

Hãy nghe Hòa thượng Bạch Vân bảo Pháp Diễn: “Có một số thiền khách từ Lô Sơn đến đều có chỗ ngộ nhập, bảo y nói cũng nói được rõ ràng, nêu ra nhân duyên hỏi y cũng hiểu được, bảo hạ ngữ cũng hạ được, chỉ là chưa hiện tiền”.

Thật dễ hiểu chăng? Đã ngộ rồi, nói cũng nói được rõ ràng, tại sao chưa hiện tiền? Đó là chỗ khiến cho Pháp Diễn rất sanh nghi, mà cũng là chỗ để cho mỗi người chúng ta tự nghiệm, chớ hấp tấp thông qua!

Tóm lại, chúng ta đã lăn lộn trong sanh tử từ vô thủy kiếp đến nay, trong sáu nẻo luân hồi đã từng trải qua đủ hết, đã nếm đủ mùi vui sướng tột bực của cõi trời cũng như mùi khổ đau cùng cực của địa ngục. Nay đây, duyên lành to tát khiến chúng ta gặp được con đường thẳng tắt vượt ra, một lẽ thật sáng ngời một trăm phần trăm như vậy, thì còn chần chừ, do dự gì nữa mà không một phen thẳng vào? Lầm qua mất, bao giờ gặp lại?

    Tây giang một hớp cạn khó gì?

    Há miệng ba ngàn cõi sạch ngay.

    Nhấc bước mười phương lùi dưới gót,

    Nắm tay thâu trọn cả đất trời.

    Á!

          Ha hả Tổ sư hiện đây rồi!