Phản quan tự kỷ là bồn phận của người tu

Một hôm vua Trần Nhân Tông hỏi Tuệ Trung Thượng sĩ :”Bạch Thượng sĩ, pháp yếu của thiền tông là gì?”. Thượng sĩ trả lời: “Phản quan tự kỷ bổn phận sự bất tùng tha đắc”. Phản quan là soi sáng hay xem xét, tự kỷ là chính mình. Phản quan tự kỷ bổn phận sự bất tùng tha đắc có nghĩa xem xét lại chính mình, là việc bổn phận không phải từ nơi khác mà được. Đó là câu châm ngôn trong nhà thiền rất hệ trọng đối với các thiền sinh phát tâm tu thiền. Kinh Kinh Cang Phật dạy trọng tâm tu là phải hàng phục vọng tưởng bên trong, đừng dính mắc sáu trần bên ngoài. Muốn hàng phục tâm vọng tưởng bên trong phải phản quan nhìn lại chính mình, muốn không dính mắc sáu trần thì phải khéo quán sát, khi sáu căn tiếp xúc sáu trần liền thấy liền biết không cho dính kẹt, đó là gốc của đạo Phật.

Chúng ta tu muốn đi tới giác ngộ, tâm hoàn toàn an định, không có cách nào khác hơn là phải ứng dụng như vậy. Biết tâm hư dối là vọng tưởng, khi vọng tưởng lặng mà vẫn hằng giác hằng tri, đó chính là tánh giác. Vì sao bình thường tánh giác không hiển hiện được, là vì vọng tưởng che phủ, hết chuyện này đến chuyện kia, liên tục mãi, đồng thời chúng ta lại nhận vọng tưởng là mình, quên tánh giác. Bây giờ vọng tưởng dấy lên, mình biết nó vọng hư dối không theo thì dần dần nó lặng, nó lặng thì tánh giác hiện ra. Chúng sanh quên cái thật chạy theo cái giả nên Phật nói mê. Mê là gì, mê là quên, quên thật theo giả. Tâm vọng tưởng hư dối buồn thương giận ghét là hư ảo giả dối không thật, mà mình lại theo nó, nhưng cái chân thật hiện tiền lại bỏ quên. Cho nên Phật dạy tu là dừng vọng tưởng, vọng tưởng dừng rồi thì chân tâm hiện ra, không tìm không kiếm ở đâu hết.

Tất cả chúng ta tu để làm gì, tu để phá tan đám mây mù nghiệp thức che phủ tánh giác của mình. Nghiệp từ vọng tưởng khởi niệm lành niệm dữ, tạo thành nghiệp lành nghiệp dữ nên vọng tưởng là nhân của nghiệp. Khi những niệm vọng tưởng yên lặng thì nghiệp theo đó hết. Như vậy niệm không còn thì nghiệp không còn, tâm rỗng lặng thì được an lạc tự tại, không dính không mắc. Còn tâm niệm lăng xăng lộn xộn thì đưa tới chỗ dính mắc, dính mắc là bị nghiệp lôi, không dính mắc là không bị nghiệp lôi. Người không bị nghiệp lôi là người giải thoát sanh tử. Còn người bị nghiệp lôi là người đi trong vòng sanh tử, rõ ràng như vậy.

Thế nên sự tu hành cốt ở chỗ chúng ta phải hằng nhớ lại mình, ngoài không theo sáu trần, trong không theo vọng tưởng thì bản tâm chân thật hiện tiền, nó luôn sẵn đủ chứ không thiếu vắng bao giờ. Vì vậy phản quan tự kỷ bổn phận sự bất tùng tha đắc là châm ngôn của người tu. Bất kỳ tu pháp môn nào cũng phải trở lại mình, nếu quên mình mà cầu ở bên ngoài thì không thể được. Nhân duyên hiện tại chúng ta có Phật pháp, có Thầy tổ, có huynh đệ đạo tràng, mong Tăng Ni hãy nhắc nhở nhau cùng tu cùng tiến. Phước báu nhân duyên không đến hai lần. Vì vậy quý vị phải biết trân quý giữ gìn những duyên lành của mình đã có. Ai nấy đều  phải siêng năng tu học, nhớ là ngoài việc tu học không có việc gì khác. Được vậy thì chắc chắn công phu tu hành ngày một tiến, tâm bồ đề ngày một kiên cố, đạo nghiệp ngày một thanh tịnh, con đường Bồ tát đạo ngày một gần, từ đó mà thẳng lên con đường Phật đạo. Đó là lời nhắc nhở của tôi nhân ngày tự tứ năm nay.